Gegrepen door Hidde Dirks Kat

De toespraak  die Dolph Kessler tijdens de opening (februari 2016) van BURO HDK2018 hield (met enkele foto’s van de opening).

1. Hoe is dit zo tot stand gekomen ?

Graag wil ik enkele woorden zeggen bij de opening van Buro HDK2018. Joop de Jong heeft al aangegeven hoe dit initiatief zo tot stand gekomen is. Een paar opmerkingen van onze kant ter aanvulling

Allereerst dit was allemaal niet gebeurd als Egbarta en ik vorig jaar niet drie weken door Groenland gereisd hadden; nog vroeg in het seizoen, de maand mei, met nog heel veel sneeuw.
En wij vonden het prachtig. Natuur, ijsbergen en slechts een handjevol mensen. 80.000 inwoners in een land even groot als Europa. Ons hart stond en staat open voor Groenland en zijn bewoners. En dat is natuurlijk een basisvoorwaarde wil je iets met Hidde Dirks Kat gaan doen.

Het tweede punt is dat wij allebei gegrepen zijn door het dagboek van Hidde Dirks Kat. En toen wij zagen dat het dagboek van Hidde Dirks Kat voor het eerst in 1818 gepubliceerd werd, viel het kwartje en besloten wij, twee honderd jaar daarna, het buro HDK 2018 te gaan opzetten en om plannen te maken voor het jaar 2018. Hidde Dirks Kat heeft werkelijk een meeslepend dagboek geschreven met van tijd tot tijd zelfs bijna literaire kwaliteiten en met treffende observaties, over bijvoorbeeld de wilden. Iemand zei onlangs: het verhaal is nog zo fris als een hoentje en dat is het ook.  Maar het is ook de meest vergeten schipbreuk uit de Nederlandse geschiedenis. Zelfs in Friesland is Kat vrijwel niet bekend en ook op Ameland hebben maar weinig mensen zijn dagboek echt gelezen.
Onze stelling is dat Hidde Dirks Kat een plaats bij de eerste 10 verdient op de top 100 van Nederlandse helden en daar gaan wij wat aan doen. Vandaar dit buro, vandaar dit kunstproject.

Wij zijn in die zin eigenlijk een beetje vergelijkbaar met de schoolmeester van het derde district van Friesland. Want het was deze schoolmeester die, dat moet zo rond 1816 geweest zijn, het dagboek van Hidde Dirks Kat ontdekte en daar helemaal enthousiast over werd. Hij was degene die een uitgever heeft gezocht waardoor in 1818 het dagboek gepubliceerd werd. Alleen zijn prachtige voorberigt is al het lezen meer dan waard. Deze schoolmeester was enthousiast, wij zijn enthousiast. Inmiddels zijn wij er overigens achter gekomen dat de schrijver van het voorberigt uit Holwerd kwam. Zijn naam: Marten Martens. Behalve schoolopziener was hij ook doopsgezinde predikant in Holwerd. Nog in 2005, 10 jaar geleden dus, is over hem een boek gemaakt met de fantastische naam: ik heb het grootste doel mijner aardse bestemming bereikt.

2. Ervaringen tot nu toe

Egbarta en ik zijn nu 2 maanden bezig en ik wil in algemene zin een paar ervaringen delen die wij in deze periode hebben opgedaan. Vrijwel iedereen die wij over Buro HDK2018 vertellen is enthousiast en vind het een mooi plan, een mooi idee. Bovendien wil een groot aantal mensen meewerken, hun energie aan dit plan geven, ik kom daar later op terug als ik de meewerkenden ga voorstellen. Maar het is wel een verheugende constatering.  Tot slot merken Egbarta en ik dat het ook een bijzonder, wat je zou kunnen noemen, “explosief” project is. Voor dat je er erg in hebt zit je uren achter de PC te internetten en met mensen te emailen en krijg je het ene idee na het andere. Want er zijn zoveel mogelijkheden om te onderzoeken.

Dat betekent ook dat wij het project enigszins moeten inperken en heldere lijnen moeten hanteren. Wij gaan, zoals wij er nu in staan, langs drie inhoudelijke lijnen werken:

1. De eerste lijn is de lijn van Groenland / inuit / sneeuw en ijs / people of the North / het noordelijk gevoel / wellicht ook climate change.
2. De tweede lijn is de lijn van Walvisvaart / avonturen / maar ook het leegvissen van de oceaan / de uitroeiing van een soort.
3. De derde lijn is die Cape Farewell. Dat is de kaap die Hidde Dirks Kat moest ronden alvorens hij min of meer bewoond gebied kon bereiken. Deze lijn is meer metaforisch en staat voor afscheid nemen, verlies, nostalgie, weemoed, nieuwe kansen, etc, etc..

3. Indeling van het project

Goed dat wat betreft de inleiding, laat ik wat concreter worden. Wat kunt U allemaal verwachten ?

Buro HDK2018

Laat ik beginnen met Buro HDK 2018. Daar zijn wij nu voor aanwezig, Buro HDK2018 gaat vandaag officieel van start hier in het kleine huisje van het museum Sorgdrager. Dit onderdeel is in zekere zin te beschouwen als een installatie. Hier worden de ideeën, plannen, publicaties en kunstwerken ontwikkeld die in het jaar 2018 uitgevoerd zouden kunnen worden. Wij zien Buro HDK2018 als een kunstproject dat zichzelf in de loop van 2016 zal gaan uitvinden en waarin fantasie en realiteit door elkaar heen zullen lopen. Zo wordt het buro bijvoorbeeld “ondersteund” door Doortje Ponne, een verre achternicht van Hidde Dirks Kat. Zij is rechtstreeks vanuit Amerika naar Ameland geemigreerd toen ze hoorde dat dit project van start zou gaan. Zij is steeds aanwezig om belangstellenden te woord te staan. U kunt haar straks zien. Ze is wel wat vrijmoedig en neemt veel eigen initiatief. Momenteel is ze bezig een brief aan koning Willem Alexander te typen of hij het festival wil openen.

Portretten en Leestafel

Maar er is meer te zien in het bureau. Ik noem twee punten. In het buro is gedurende het jaar 2016 steeds werk te zien dat Egbarta naar aanleiding van Hidde Dirks Kat en zijn reis maakt. Allereerst het grote portret van de oude Hidde Dirks Kat dat ook op kunstmaand Ameland hing. Maar er zijn nu ook drie nieuwe portretten te zien van jonge walvisvaarders, waaronder de Hidde Dirks Kat als stoere walvisvaarder in zijn jonge jaren. En er zullen in de loop van het jaar 2016 nog nieuwe tekeningen bijkomen en gewisseld worden. Er is ook een leestafel met boeken van ”soortgenoten” zoals Willem Barentsz, Captain Cook en Ernest Shackleton. Wij vinden dat Hidde Dirks Kat zich kan meten met deze coryfeen. Vandaar ook dat wij een vierspraak geschreven hebben waarin Hidde Dirks Kat, Willem Barendts, Ernest Shackleton en Captain Cook elkaar in het hiernamaals ontmoeten. Hun gezamenlijke conclussie luidt dat zij een goed en aan elkaar gewaagd kwartet zijn! En dat hun avonturen niet voor elkaar onder doen.

Samenwerking met anderen

Behalve de inrichting van het buro zijn wij ook vele concrete projecten aan het bedenken.  Wij zoeken daarbij samenwerking met collega kunstenaars en andere ideeënleveranciers. En wij zijn blij te constateren dat dat bijzonder goed lukt. Daarom wil ik nu een paar mensen die tot nu toe meedenken aan U voorstellen. Ik doe dat maar in een beetje in willekeurige volgorde. Om te beginnen enkele personen die al voor 2016 iets gedaan hebben of nog gaan doen.

• Ik wil beginnen met Pieter Jan en Tineke Borsch die ons fantastisch hebben geholpen met de stamboom van Linda Ponne die echt bestaat en een achternicht is van Hidde Dirks Kat. Wij hebben haar een door ons gecreëerde denkbeeldige zusje Doortje gegeven.
• Peter van Lier, dichter te Marum. Hij heeft het op zich genomen om een gedichten bundel te maken waarin 12 hedendaagse dichters reageren op de reis, schipbreuk en redding van Hidde Dirks Kat. Wij zijn erg ingenomen dat Peter wil meewerken, hij is een landelijk bekende dichter met een groot netwerk aan collega’s. Dus dat wordt een prachtige bundel.
• Dan hebben wij B.C. Epker, tekenaar en graficus. Ook hij is een bekende kunstenaar met exposities over heel Europa. En ook hij was enthousiast en gaat het dagboek van Hidde Dirks Kat op eigentijdse wijze verbeelden. En ook daar maken wij in 2016 al een publicatie van.
• Schrijver en journalist Gerrit Jan Zwier zal een essay schrijven over Hidde Dirks Kat waarin hij vergeleken wordt met tijdgenoten en andere avonturiers.
• Dan zijn er nog een groot aantal andere meewerkenden die al hebben toegezegd om iets te gaan doen. Binnenkort gaan wij met Paul de Haas en Marian Makelaar van de Dutch Sea kajakers praten. Paul heeft nog geen 2 maanden geleden een Groenlandse kajak gekocht. Er zijn in Nederland nog zeker 20 andere mensen met een Groenlandse kajak. Dus dat moet in 2018 een mooi kleinschalig evenement op Ameland kunnen opleveren.  Diezelfde Paul de Haas is ook lid van de vertelkring Friesland. Hij gaat samen met iemand anders van de vertelkring Friesland, een opzet maken voor een verhalenfestival op Ameland in 2018.
• Dan ……. Asing Walthaus, de meeste van jullie wel bekend, Amelander en redacteur van de Leeuwarder Courant; hij gaat de opzet van een HDK filmfestival uitwerken. Hij is de filmdeskundige bij uitstek en zowel in Friesland als ver daarbuiten bekend.
• Wij zijn in gesprek met meer culinair onderlegde vrienden en bekenden. Een Groot Arctisch kookboek lijkt ons erg leuk, maar misschien dat wij zelfs in 2016 al een klein arctisch kookboekje gaan maken. Een aantal recepten liggen nu al ter inzage in het buro, waaronder dat van een smakelijke walvis biefstuk.
• Een ander punt betreft vertalingen. Vanaf het begin vonden wij dat er meer beschikbaar moet zijn van Hidde Dirks Kat dan alleen een oud Nederlandse versie van zijn dagboek. Het is daarom fijn dat wij Steven Sterk van Bornmeer uitgevers enthousiast gemaakt hebben voor het dagboek. Hij is een ambitieuze uitgever die inmiddels in een steeds hoger tempo het ene mooie boek na het andere uitgeeft. En van het dagboek van Hidde Dirks Kat gaat hij een paper back maken.
  Op de rol staat ook een vertaling naar het Engels. Ook daar staat Steven Sterk positief tegenover. Eigenlijk vind ik dat een vertaling een absolute must is. Onze stelling is dat zijn reis vanuit een historische optiek niet alleen voor Nederland van belang is maar ook voor historici elders. Met een Engelse vertaling is de reis, schipbreuk en redding van Hidde Dirks Kat toegankelijk voor de hele wereld, in ieder geval dus ook voor de bewoners van Groenland en allerlei Inuit deskundigen overal ter wereld.
• Tot zover wat wij al aan het doen zijn. Maar er zijn natuurlijk nog meer mogelijkheden
  Daar hebben wij nu nog zeven maanden de tijd voor. Zelf gaan Egbarta en ik de mogelijkheden voor Beeldende Kunst projecten verkennen. Maar wij kunnen het niet allemaal zelf. Dus ik kom nu bij het onderdeel vacatures. Wij zoeken deskundige en goed ingevoerde mensen die het leuk vinden een thema verder te onderzoeken en uit te werken.

Muziek

Allereerst muziek; dat is natuurlijk niet weg te denken uit welke Hidde Dirks Kat manifestatie dan ook. Een korte verkenning op het internet levert al vele mogelijkheden op. Ik zal er enkele noemen.
Omdat Groenland een halve kolonie van Denemarken is zijn er veel Deense componisten die Groenland als inspiratie bron gebruikt hebben voor mooie klassieke muziek. Er is ook, en daar zou je prima aansluiting bij kunnen zoeken, de Nordic Council Music Prize, een muziek prijs van vijf Noordelijke landen: Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland en IJsland. Ik luister nu de afgelopen weken regelmatig naar deze muziek (lang leve het internet) en dat is een genoegen. Dus waarom niet op Ameland een muziek manifestatie die op deze vijf Noordelijke landen gericht is ?
En wat te denken van de muziek van de Groenlanders, de inuit zelf. Ik zie het al voor mij: drum festivals of avonden in de Amelander duinen met veel trommels en wellicht zelfs met een enkele inuit shaman er bij ?
Maar ook de fascinerende geluiden van walvissen bieden natuurlijk de wereld aan mogelijkheden. Stelt U zich eens voor: de dag van de walvis op Ameland. Er worden 100 MP 3 tjes met walvis geluiden verspreid over het eiland en overal waar je komt, in de supermarkt, in de restaurants, in het gemeente huis, ja overal hoor je die geluiden. Heel Ameland is één geluidsorgie van walvissen. U heeft het zojuist ook al kunnen horen
En eigenlijk moet er natuurlijk ook, en misschien wel op de eerste plaats, een Nederlandse top componist gevonden worden om een fantastisch muziekstuk te maken over de schipbreuk van Hidde Dirks Kat. Krakend ijs, schotsen die tegen elkaar aan beuken, boten die in de zee verdwijnen, hulpgeroep van drenkelingen; als ik componist zou zijn zou ik dat een geweldige muzikale uitdaging vinden.

Kortom; wij kunnen ons in 2018 een prachtige muziek week of muziek maand voorstellen met Noordelijke muziek op verschillende locaties op Ameland. Wie meldt zich aan om dit verder uit te zoeken. De Sollicitatie is open.

Theater

Wat voor muziek geldt geldt natuurlijk ook vele andere thema’s. Ik noem er nog twee: theater, een onderwerp waar Egbarta en ik al helemaal geen verstand van hebben. En dat zelfde geldt voor social media, d.wz. website en facebook. Ook voor deze thema’s is de sollicitatie ronde open. Er worden mensen met ideeën gezocht, die een zekere deskundigheid hebben en min of meer los te vertrouwen zijn.

Afsluiting

Goed; ik ga afsluiten met de vraag: Wat gaat dit nu allemaal opleveren ? Joop de Jong heeft daar ook al wat over gezegd. Egbarta en ik kunnen het buro tot aan de start van de nieuwe kunstmaand Ameland eind oktober gebruiken. Wij hopen tegen die tijd een aanvalsplan beschikbaar te hebben, bestaande uit kleine en grote, volstrekt onhaalbare en waarschijnlijk ook een paar realistische ideeen en projecten. Onze betrokkenheid houdt in principe daarna op. Wij willen ook weer andere dingen gaan doen. Misschien dat Egbarta en ik enkele projecten zelf doorzetten, maar de over all organisatie van het Hidde Dirks Kat jaar zal dan door anderen overgenomen moeten worden en ingepast moeten worden in Culturele Hoofdstad activiteiten. Er zal een artistiek leider moeten worden aangetrokken, een echte begroting gemaakt en alles gedaan moeten worden wat nodig is om iets feitelijk te organiseren.Kortom; wij dragen het dan in principe over aan de Amelander Gemeenschap en hopen er het beste van.

Wel, laat ik eindigen. Wij willen het buro gaan openen. Daar hebben wij over nagedacht en volgens ons is er slechts één persoon die ons daarbij kan helpen en dat is Cor Gransbergen, die walvisvaarder geweest is op de Willem Barendts. Alle Amelanders zullen hem kennen, maar toch een enkele opmerking.

Kijk; er waren in de 18e eeuw vele walvisvaarders, Ameland is er rijk door geworden, maar er was slechts één walvisvaarder die ook nog een prachtig verhaal kon vertellen en dat was Hidde Dirks Kat.
En zo is het ook in de 20 ste eeuw: vele walvisvaarders hebben op de Willem Barendts gevaren, maar er was er slechts één, althans zeker hier op Ameland, die ook nog een verhaal kan vertellen en dat is Cor Gransbergen. Eigenlijk is in onze optiek Cor Gransbergen de 20 ste eeuwse opvolger van Hidde Dirks Kat.

Daarom vinden wij het heel fijn dat Cor Gransbergen zijn medewerking heeft toegezegd. In overleg met Cor Gransbergen gaan wij het ceremoniële gedeelte splitsen in twee componenten.

1. De formele opening van het buro.
2. Een persoonlijk toespraakje van Cor Gransbergen, uitmondend in ook een persoonlijke handeling.

Maar eerst het buro; bij deze geef ik U graag de allereerste HDK2018 pet.

En zodra U deze heeft opgezet is het buro geopend.