In 2018 is het tweehonderd jaar geleden dat het dagboek van Hidde Dirks Kat verscheen. Dit leek Egbarta Veenhuizen en Dolph Kessler een mooi moment om van 2018 een Hidde Dirks Kat jaar te maken. Hun kunstproject Buro HDK2018 speelt hier op in én speelt met deze gedachte. Egbarta is beeldend kunstenaar. Ze maakte ter gelegenheid van “Kunstmaand Ameland 2015” een groot portret van de oude Hidde Dirks Kat en een serie tekeningen van Groenlandse Inuit. Dolph Kessler is fotograaf en initiator van kunstprojecten. Beiden zijn door Joop de Jong, de directeur van Stichting Amelander Musea, uitgenodigd om van 2016 tot eind 2018 het kleine huisje bij “Cultuurhistorisch Museum Sorgdrager” te gebruiken. In dit huisje, een voormalige commandeurswoning, hebben zij Buro HDK2018 gevestigd.
Egbarta Veenhuizen tekent walvisvaarders in haar atelier (Foto: Marit Anker)
Kunstproject Buro HDK2018
Bij het kunstproject Buro HDK2018 staat de bekende Amelander walvisvaarder Hidde Dirks Kat centraal. Deze zware robbenjager – hij woog bij zijn overlijden ruim 150 kilo – leed in 1777 schipbreuk op Groenland. Hij werd gered door de “wilden”, de plaatselijke bevolking, die wij later eskimo’s zijn gaan noemen en tegenwoordig inuit heten. Over zijn reis, schipbreuk en redding schreef hij het dagboek Eener reize ter Walvisch- en Robbenvangst gedaan in de jaren 1777 en 1778. Dit dagboek werd in 1818 uitgegeven en leest ook nu nog als een trein. Het is een spannend verhaal met treffende observaties. Volgens Dolph Kessler en Egbarta Veenhuizen kunnen de avonturen van Hidde Dirks Kat wedijveren met de epische belevenissen van ”soortgenoten” als Willem Barentsz, Captain Cook en Ernest Shackleton. Het project werd op 19 februari 2016 geopend door de oud walvisvaarder Cor Gransbergen en loopt nu een half jaar. Kortom, tijd om met de initiatiefnemers van dit bijzondere project in gesprek te gaan.
Hoe verloopt jullie project?
Dolph Kessler:”Het gaat tot nu toe heel goed. Iedereen is erg enthousiast voor het idee. En wat belangrijker is er zijn ook veel mensen en organisaties die wat willen doen voor het Hidde Dirks Kat jaar 2018 en de festival activiteiten die daarbij horen. Deels zijn dat vrienden en bekenden uit ons eigen netwerk. Ik zal een paar voorbeelden noemen: Peter van Lier, een goede vriend en een toonaangevende Nederlandse dichter, heeft aan een aantal van zijn collega’s gevraagd om over passages uit het dagboek een gedicht te schrijven. Binnenkort komt hierover een publicatie uit met de mooie naam Op de breuklijn van het ijs.
Een andere vriend van ons, Jan de Waard, heeft een fantastische vertelling rond Hidde Kat bedacht met een geweldig plot. Hij maakt daar ook allerlei prachtig vormgegeven attributen bij. In het dagelijks leven is Jan beleidsambtenaar bij de gemeente Leeuwarden, maar in zijn vrije tijd een begenadigd verteller, boekbinder en dozenmaker.”
Egbarta Veenhuizen vult aan: “Een ander voorbeeld zijn de tekeningen die een collega van mij gaat maken. B.C. Epker is tekenaar en iemand die enorm geïnteresseerd is in het verbinden van het verleden met het heden en met geschiedenis. Hij heeft toegezegd in de loop van 2017 het dagboek van Hidde Kat te verbeelden.
Maar wij hebben ook contact met een jonge componist die momenteel zijn master doet aan het conservatorium in Amsterdam. Hij is wild enthousiast over het dagboek en schrijft nu een prelude van 15 minuten op een in 2018 te verschijnen langere muzikale uitvoering.”
Dolph Kessler op Groenland in 2015 (foto: Egbarta Veenhuizen)
Betekent dit dat er in 2016 en 2017 ook activiteiten gaan plaatsvinden?
Dolph Kessler:“Jazeker, de initiatieven waarover wij zojuist vertelden, noemen wij de pilot projecten. Er zijn er een zevental in voorbereiding. Wanneer zij worden gepresenteerd, is nog onduidelijk, maar zij dienen als een soort voorbereiding op het Hidde Dirks Kat jaar 2018.”
Dat brengt ons tot de volgende vraag. En wat gebeurt er dan in 2018?
Dolph Kessler:“Kijk die pilot projecten zijn nog maar het topje van de ijsberg om in Hidde Kat termen te spreken. Gelukkig zijn er nog veel meer mensen die enthousiast geworden zijn en wat bedacht hebben of daar mee bezig zijn. In die zin is dit echt een open kunst project. Iedereen die ideeën heeft kan in principe aanhaken. Het werkt van onderop naar boven. Egbarta en ik zijn geen schoolmeesters die zeggen: dit wel en dat niet. En ik vind het prachtig om te merken dat 2018 daardoor een heel interessant jaar kan worden.
Zo wordt er hard gewerkt door de mensen van vertelkring Friesland, samen met enkele Amelanders, om in 2018 één of twee mooie vertelweekenden te gaan organiseren met workshops en internationale storytellers. En redacteur Asing Walthaus van de Leeuwarder Courant, voor de meeste Amelanders geen onbekende, gaat een Hidde Dirks Kat filmfestival organiseren rond thema’s als bijvoorbeeld de Noordelijke cinema, het Noordelijk gevoel, het leven van de inuit. Verder is Jan Botte Wijnberg met zijn neef die een poolonderzoeker is, bereid om een lezingen cyclus rond het thema van klimaat verandering te organiseren.
“Maar ik weet dat er ook andere initiatieven in voorbereiding zijn van Amelander organisaties die daar liever zelf voor het eerst mee naar buiten komen, dus ik ga die nu niet verklappen.”
Nog een mooi project dat op zich zelf niet zo veel hoeft te kosten: de Dag van de Walvis. Hier is nog niemand mee bezig, maar ik zou het geweldig vinden als die dag er zou komen. Het geluid van de walvis zou dan overal te horen zijn op het eiland. USB-sticks met walvisgeluiden die worden uitgedeeld in horeca, winkels, musea, de veerboot, in overheidsgebouwen. Heel Ameland staat dan voor één dag in het teken van de walvis. Overal klinken hun zachte soms wat mistroostige geluiden. Misschien jaag je er wat toeristen mee weg, maar er komen er vast ook anderen voor terug. Wedden dat dit het NOS-journaal haalt!”
Egbarta Veenhuizen vult aan: “En ik ga natuurlijk ook door tot eind 2018 met het maken van tekeningen die te zien zijn in het museum Sorgdrager. Het dagboek is voor mij een interessant raamwerk. Door middel van mijn tekeningen verbeeld ik taferelen uit het dagboek, zoals de verschrikkelijke tocht over en tussen de ijsschotsen of de wijze waarop de inuit leefden. Ik vind het fijn dat ik die kans heb gekregen van Joop de Jong. Trouwens, het ligt voor de hand dat het museum in 2018 ook verder op het HDK-jaar zal inspelen.”
Hoe wordt jullie project gefinancierd?
Dolph Kessler:”Goed dat je die vraag stelt, want daar zit best wel een dingetje om het maar eens trendy te zeggen. Kijk, tot nu toe hebben Egbarta en ik het allemaal pro deo gedaan en er eerlijk gezegd ook wel eigen geld in gestoken. Soms doe je wel eens wat als je ergens heel enthousiast over bent. Maar dat kan natuurlijk niet zo blijven. Bovendien krijg ik het in 2017 razend druk met mijn eigen fotografieprojecten, dus dit kan ik er niet meer bij blijven doen. Wij zien onszelf eigenlijk in die zin vooral als kwartiermakers. En dat betekent dat het buro HDK 2018 jaar in de komende jaren overgenomen zal moeten worden door een meer professionele organisatie met een redelijk eigen budget.
“Wil je zo’n festival of jaar goed opzetten dan kost dat immers echt veel energie en tijd. Alleen al het maken van een goed samenhangend programma is een geweldige klus.” Wij zijn daar nu over in gesprek met de gemeente, met de Amelander Musea, met de Culturele Hoofdstad en met de provincie. Ik heb goede hoop dat daar in ieder geval iets uit gaat komen en dat dit initiatief niet in alle schoonheid zal sterven.”
Egbarta Veenhuizen:”Het is daarbij soms ook een kwestie van dingen met elkaar in verband brengen. Een en een kan drie worden. Zo zal naar ons idee Kunstmaand Ameland 2017 én 2018 geheel of op zijn minst gedeeltelijk, in het teken van Hidde Kat geplaatst moeten worden; dan heb je de hele Beeldende Kunst poot van het HDK festival tenminste ingevuld en afgedekt. Als je er bijvoorbeeld voor zorgt dat de kunst in de openbare ruimte die op Kunstmaand Ameland 2017 te zien zal zijn iets van doen heeft met Hidde Kat achtige thema’s of met het Noordelijk gevoel. Dan kan je dat het hele jaar 2018 zelf laten staan. Dat trekt dan weer bezoekers omdat je het opneemt in het programma van HDK 2018. Wat ik nu zeg, geldt ook voor een festival als Madnes. Dat kan misschien ook wel deels gelinkt worden aan HDK 2018.”
Dus dit project biedt voor Ameland veel kansen?
Dolph Kessler:”De Amelanders zullen het vooral samen met elkaar moeten doen. En er zijn genoeg mensen van buiten het eiland die dan graag meedoen en intunen en/of zelf wat bedenken, zowel amateurs als professionals. Echt! Er liggen geweldige kansen voor Ameland. Wij positioneren het avontuur van Hidde Kat graag als “de meest vergeten schipbreuk uit de vaderlandse geschiedenis.” Een beetje marketing zal er aan te pas moeten komen nietwaar. Maar Hidde Kat staat ook echt ergens voor en je kan er veel kanten mee uit. De kansen liggen voor het oprapen. En als het een succes wordt, kan je er ook een Biennale of Triennale van maken. Straks weet heel Nederland wie Hidde Dirks Kat was en dat je er voor naar Ameland moet komen.”
Egbarta Veenhuizen:”Ik heb nog een nabrander. Helaas, zijn we nog niet aan ons plan toegekomen om te onderzoeken hoe Amelander scholen bij HDK2018 betrokken kunnen worden. De thema’s uit het dagboek van Hidde Kat, zoals verlies, opwarming van de aarde, vreemde volken, het belang van gastvrijheid, e.d. lenen zich perfect voor spannend onderwijs. Als er leerkrachten of ouders zijn die dit lezen, en ze hebben ideeën of plannen, laten ze zich dan vooral melden. Dan nemen we dat nog op in onze krant die wij begin november uitbrengen en waarin wij verslag doen van ons eerste half jaar HDK 2018.”
(bovenstaand interview verscheen in “De Amelander” van oktober 2016)
