Kunstproject Buro HDK2018

Kunst rondom Amelander walvisvaarder Hidde Dirks Kat

  • Over het Project
  • Dagboek Hidde Kat
  • Doortje Ponne
  • 04 Programma & Nieuws
  • Contact Ideeënbus Reacties
  • De Pers
  • Tekeningen
  • Lezingen en Presentaties
  • Beeldend
  • Cape Farewell
  • Film
  • Muziek
  • Poëzie
  • Verhalen
  • Theater
  • Het geheime leven
  • Culinair
  • Kajaks
  • Groenland
  • Walvisjacht
  • Klimaatverandering
  • Fotografie
  • ?
  • Ameland

Expositie-idee: Nooter Collectie

25 juni 2016 by Doortje Ponne

Zonder inhoudelijk in te willen gaan op alle mogelijkheden voor tentoonstellingen willen wij toch even aandacht vragen voor één optie die met relatief geringe middelen te realiseren is. Het betreft de zogenaamde Nooter collectie.

In 1967/68 verbleef Gert Nooter, samen met zijn gezin, een jaar lang in Tiniteqilaaq (Diilerilaaq, een kleine Inuit jagerssamenleving in Oost-Groenland). Hij leerde de Groenlandse taal en verdiepte zich in het leven en de cultuur van de Oost-Groenlanders. Hij legde zijn onderzoek vast in publicaties, diverse collecties, meer dan 10.000 foto’s en in tentoonstellingen: De Nooter Collectie.

Zie voor een meer uitgebreide toelichting bij fotografie waar wat dieper op de Nooter Collectie wordt ingegaan. Veel van zijn foto’s staan al in hoge resolutie op het internet en zijn gemakkelijk te downloaden en te printen.

Samenwerking met het Volkenkundig museum van Leiden ligt voor de hand.

Filed Under: Beeldend

Amelander exposities en HDK2018

25 juni 2016 by Doortje Ponne

Naast tentoonstellingen in de Amelander Musea zouden ook elders aparte exposities gerealiseerd kunnen worden. Het is  voor de hand liggend aansluiting te zoeken bij “Kunstmaand Ameland” 2017 en 2018.

Het zou mooi zijn als een deel van de locaties van “Kunstmaand Ameland 2017” gedurende het gehele jaar 2018 kunnen worden benut voor HDK2018 [2018-Hidde-Dirks-Kat-jaar]. Inhoudelijk kan worden gedacht aan onderwerpen die een duidelijke relatie met “het Noorden” hebben.

Filed Under: Beeldend

Hidde Dirks Kat in Amelander musea

25 juni 2016 by Doortje Ponne

Het ligt in de rede om voor HDK2018 [2018-Hidde-Dirks-Kat-jaar], in de Amelander Musea een aangepaste tentoonstelling te programmeren. Er kan worden ingespeeld op thema’s die in nauw verband staan met het dagboek van de Amelander walvisvaarder Kat.  “De schuur”, onderdeel van Museum Sorgdrager, is een locatie die zich hier goed voor leent.

Filed Under: Beeldend

testbericht

14 juni 2016 by Doortje Ponne

Een facebook publicatietest

Filed Under: Geen categorie

Moby Dick

13 juni 2016 by Doortje Ponne

Voor het spelen van een reeds bestaande voorstelling over Moby Dick heeft zich Bert op ’t Ende aangemeld, een theatermaker en speler die al enkele jaren een voorstelling over Moby Dick op zijn programma heeft staan. Uitkoopsom is € 330,00 per voorstelling.

Zijn voorstelling zou goed ingepast kunnen worden in een theaterweek of -weekend in 2018.

Filed Under: Theater

The Nooter Collection

13 juni 2016 by Doortje Ponne

Behalve hedendaagse fotografen zijn er natuurlijk ook foto’s van vroeger beschikbaar m.b.t. Groenland. Een van de interessante collecties is die van Gert en Noortje Nooter: “The Nooter Collection”.

“Veranderen de dingen dan veranderen de mensen”

In 1967/68 verbleef Gert Nooter, samen met zijn gezin, een jaar lang in Tiniteqilaaq (Diilerilaaq, een kleine Inuit jagerssamenleving in Oost-Groenland. Hij leerde de Groenlandse taal en verdiepte zich in het leven en de cultuur van de Oost-Groenlanders. De samenleving was toen nog voornamelijk zelfvoorzienend en de mensen leefden van visserij en zeehondenjacht. Nooter raakte geïnspireerd door de collecties van het Museon in Den Haag, waar hij eerst conservator was, bijeengebracht door Niko Tinbergen.

In Groenland zag hij de jongere generatie jagers snel moderne westerse technologie overnemen. Dit had invloed op de leiderschapsstructuren in de samenleving. Nooters leus werd: “Veranderen de dingen, dan veranderen de mensen”. Hij legde zijn onderzoek vast in publicaties, diverse collecties, meer dan 10.000 foto’s en in tentoonstellingen.

Nooter’s onderzoeksvragen focussen op de ontwikkeling van kajaks, veranderingen in materiële cultuur, veranderend leiderschap in jagerssamenleving van Oost-Groenland. Daarbij waren innovatie en improvisatie en continuïteit en discontinuïteit speciale aandachtspunten.

Zijn belangrijkste tentoonstellingen waren “Tiderida, van Eskimo tot Groenlander”( 1970,  Museon  Den Haag) en “Over leven en overleven, veranderingen in de poolgebieden” (1984, Rijksmuseum voor Volkenkunde,  Leiden).

The Nooter photo collection and the Roots2Share project of museums in Greenland and the Netherlands

(engelstalige samenvatting van de Nooter Collection)

In 2008 two Dutch museums and two Greenland museums started a cooperative venture to share the photo collections of museums in the Netherlands. The photographs were taken from 1965 to 1986 by husband and wife Gerti and Noortje Nooter in Diilerilaaq, a village in the Sermilik Fjord (East Greenland).

Gerti Nooter, then curator at the Museon in The Hague and at the National Museum of Ethnology in Leiden, was doing fieldwork in that changing hunting community and, as part of that research, took photographs and collected museum objects for both Dutch museums. The National Museum of Ethnology in particular has long had a working relationship with Greenland museums and the local Tunumiit community. Through the visual repatriation project Roots2Share, these photographs have been scanned and returned to the communities where they originated and where they can now be accessed locally.

As a product of cross-cultural interactions, they depict ancestors of present-day Tunumiit and carry multiple meanings: ethnological or exotic ones for a Dutch public and historical or ancestral ones for the people of Diilerilaaq. Many stories have been told about them. This article explores the relationship between the photographs and Tunumiit knowledge, as well as issues of cultural heritage, ownership, and sharing of these images.

 

uit Nooter Collection
uit Nooter Collection
uit Nooter Collection

uit Nooter Collection
uit Nooter Collection
uit Nooter Collection

uit Nooter Collection
uit Nooter Collection
uit Nooter Collection

uit Nooter Collection
uit Nooter Collection
uit Nooter Collection

uit Nooter Collection
uit Nooter Collection
uit Nooter Collection

uit Nooter Collection
uit Nooter Collection
uit Nooter Collection

Filed Under: Fotografie

Groenlandse kajaks

7 juni 2016 by Doortje Ponne

Van de website van qajak (Nederlandse Vereniging van Groenlandse kajak bezitters) is de volgende tekst afkomstig:

“De oorsprong van de zeekajak ligt bij de Inuït bevolking in het hoge noorden (Groenland, Canada, Alaska en Siberië). Zij bouwen al eeuwenlang kajaks met een frame van hout en walvisbeen bespannen met (zeehonden-) huid, een zogeheten skin-on-frame qajaq. Deze traditionele zeekajaks waren zeer zeewaardig en de bootbeheersing van de Inuït ongeëvenaard. Dat moet ook wel als je bedenkt dat de Inuït grotendeels afhankelijk waren van de kajak om in hun levensonderhoud te voorzien en de zee in deze noordelijke regionen behoorlijk ruw en onvoorspelbaar kan zijn.

Naast het bouwen van een zeewaardige kajak beheersen de Inuït meerdere van de dertig varianten van de ‘eskimorol’. Door de schaalvergroting van de jacht en visserij in de vorige eeuw, waren er begin jaren 80 (van de vorige eeuw) nog nauwelijks Inuït over die nog over de kennis en vaardigheden van het kayaken beheersen. Veel van de kennis van de traditionele technieken is gelukkig net op tijd bewaard gebleven. Meer hierover kan je lezen op de website (engels) van Quaannat Kattuffiat of Qajaq USA.

De eerste westerlingen die in aanraking zijn gekomen met de groenlanders en hun qajaqs, zijn waarschijnlijk de Nederlandse walvisvaarders geweest in de 17de eeuw toen zij op zoek waren naar nieuwe jachtgebieden. Zeker is dat de walvisvaarders een aantal qajaqs mee hebben genomen naar Europa. Een aantal daarvan isnog te vinden in de Nederlandse musea, zoals het rijksmuseum in Amsterdam en het Hindelooper museum.”

Links

Enkele (min of meer willekeurige) links naar websites en video’s over Groenlandse kajaks en kajaken in Groenland.

https://kayakgreenland1959.wordpress.com/tag/bent-jensen/

http://www.traditionalkayaks.com/bibliographyandresources/KayakData.html

http://www.kayarchy.co.uk/html/01equipment/030greenlandhistory.htm

Filed Under: Kajaks

Wat eten Groenlanders?

3 juni 2016 by Doortje Ponne

Wat eten Groenlanders? Op Groenland wordt deels gewoon westers gegeten; Groenland is verbonden met Denemarken. In de winkels ligt dan ook deels het zelfde voedsel als in de Nederlandse super markten. Toch is er natuurlijk ook een eigen voedsel cultuur. Van de website van Artica, de blog de Nederlandse mensenrechten organisatie die opkomt voor de belangen van inheemse Arctische volken (zie http://www.arcticpeoplesalert.nl/) komt deze onderstaande informatie .

Ons dagelijks brood: zeehond

Groenlanders vangen vis en jagen op zeehonden, walvissen, vogels en andere dieren. Veeteelt is op Groenland door het zeer koude klimaat niet mogelijk, op schapenhouderijen in Zuid-Groenland na. Vlees afkomstig van gefokte dieren zoals varkens en runderen moet worden ingevoerd en is zeer duur. Landbouw is op Groenland al helemaal niet mogelijk. Garnalen, kabeljauw en andere vissoorten zijn het belangrijkste exportproduct. Door de natuurlijke omstandigheden gedwongen geven de meeste Groenlanders nog steeds de voorkeur aan traditioneel voedsel zoals zeehondenvlees.

maktaaq

Vrouwen die maktaaq eten, een traditionele Inuit delicatesse gemaakt uit de huid van Groenlandse walvis (bron: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Maktaaq_2_2002-08-10.jpg)

Zeehonden zijn in Groenland geen bedreigde diersoort. Er leven vijf soorten: Zadelrob (Phoca groenlandica), Klapmuts (Cystophora cristata), Ringelrob (Phoca hispida), de Baardrob (Erignathus barbatus) en de Gewone zeehond (Phoca vitulina) die ook in Nederland voorkomt. Van de meer dan 55.000 inwoners zijn er zo’n 10.000 actief als jager. Deze vingen in 1995 139.422 zeehonden. De Ringelrob is voor de Groenlanders veruit het belangrijkste. Rond de 80% van de gevangen zeehonden zijn Ringelrobben. De populatie daarvan wordt geschat op meer dan twee miljoen zeehonden. In tegenstelling tot commerciële jagers, jagen de Inuit niet op jonge zeehonden. Zij hopen juist de volwassen exemplaren te vangen simpelweg omdat daar meer vlees aan zit. Bovendien is het zo dat de soorten Zadelrob en Klapmuts hun kraamkamers helemaal niet aan de Groenlandse kust hebben. Jonge exemplaren van deze soorten tref je dan ook niet in Groenland aan. Voor de Inuit in Groenland is zeehondenvlees ‘hun dagelijks brood’. Bijna alles van de zeehond wordt gebruikt of opgegeten; de huid wordt bijvoorbeeld tot kleding verwerkt.

Na het villen, dat meestal door de vrouwen wordt gedaan, wordt de huid van het resterende vet ontdaan waarnaar hij in een frame wordt gespannen om te drogen. Het prepareren van de huid is zwaar werk en kost vele uren. Alleen dankzij subsidie van de Groenlandse regering levert de huid voldoende op. Nadat de huid gedroogd is gaat hij naar Great Greenland in Qaqortoq (Julianahåb) in Zuid-Groenland waar sinds enkele jaren Groenland haar eigen looierij heeft. 50% van de huiden zijn na schrapen, wassen en drogen geschikt om te worden gelooid en verwerkt tot bontjassen, rugzakken en andere producten. In Noord- en Oost-Groenland zijn de inwoners economisch volledig afhankelijk van de opbrengst van de verkoop van het deel van de huiden, dat niet voor eigen gebruik nodig is, om nieuwe brandstof, geweren of munitie te kopen. De jager deelt het vlees voor een belangrijk deel met familie en buren. Verder dient het als voer voor de sledenhonden. In de grotere plaatsen kan men op de markt of in de supermarkt zeehondenvlees kopen.

Invoer

Er is vaak het misverstand dat Greenpeace tegen de jacht op zeehonden door de Inuit is. Greenpeace respecteert het traditionele voedsel van de Inuit en maakt zich ernstig zorgen over onder andere de toenemende hoeveelheid zware metalen in dit voedsel, afkomstig van onze vervuiling. Producten van zeehonden mogen in Nederland worden ingevoerd, met uitzondering van producten van jonge zadelrobben en jonge klapmutsen. Deze mogen in de Europese Unie niet worden geïmporteerd. Het gaat hier namelijk uitsluitend om huiden die afkomstig zijn van puur commerciële jacht door Canada en Noorwegen. De vangst van jonge dieren heeft veel grotere gevolgen voor de zeehondenpopulatie.

Nu is het zeker niet zo dat de Groenlanders massaal bontjassen naar Nederland uitvoeren. Eigenlijk is er op dit moment in het geheel geen invoer in Nederland. Gegeven deze situatie, waarom zouden de Inuit dan niet de huiden die zij na consumptie van het vlees over hebben (en waarvan zij zelf ook moderne kleding maken) mogen verkopen? Op deze manier kunnen wij bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van Groenland. Je kunt je zelfs afvragen of vlees dat de Inuit willen exporteren hier niet zou kunnen worden verkocht. Arctische volken hebben immers weinig mogelijkheden tot economische ontwikkeling. Het klimaat is extreem en er wonen in verhouding zeer weinig mensen. Aan andere mogelijkheden, zoals de verdere ontwikkeling van het toerisme als inkomstenbron kleven ook de nodige haken en ogen.

Door de a-selectieve boycot van al het op de wereldmarkt aangeboden zeehondenbont zijn vele Inuit aan lager wal geraakt. De boycot heeft grote sociale gevolgen voor vele kleine jagersgemeenschappen. Het hoge aantal zelfdodingen wordt daar zelfs mede aan gerelateerd. Verkoop van huiden aan het Westen was een belangrijke inkomstenbron. De traditionele zelfvoorzienende economie bestaat ook bij de Inuit niet meer. Nederland mag niet langer Groenland laten boeten voor de schade die door de commerciële jacht wordt aangericht.

Filed Under: Culinair, Geen categorie

Cape Farewell

20 mei 2016 by Doortje Ponne

Cape Farewell is de kaap die Hidde Kat in Zuid Groenland heeft moeten ronden alvorens hij de “bewoonde” wereld kon bereiken. Cape Farewell is ook het eerste (of laatste) dat zeevaarders vanuit Europa van Groenland zagen.

“Vaarwel” is een bijna universeel thema over afscheid nemen, rouw, verlies en opnieuw beginnen. Voor 2018 gaat Dolph Kessler na of er in de duinen bij de vuurtoren van Ameland een Museum voor Moderne Kunst gerealiseerd zou kunnen worden waarbij dit thema – Vaarwel – centraal staat.

Een ambitieus project waarover nog veel onduidelijk is.

Filed Under: Cape Farewell

Gedichten Groenland

19 mei 2016 by Doortje Ponne

Er zijn natuurlijk al vaker gedichten over Groenland verschenen. Hieronder enkele dichters uit het Nederlandse taalgebied.

Remco Ekkers

Remco Ekkers, dichter te Groningen schreef enkele gedichten naar aanleiding van zijn reis naar Groenland in 2012. Hier volgen er twee.

De kinderen van Groenland

De kinderen van Groenland
met hun mobieltjes, hun verlangen
naar contact, naar de wereld.
Zij lijken op onze kinderen
maar ze zijn gestempeld door kou
door zeehondenbloed, permafrost.
Hoe moeten ze ontdooien
in een wereld van olie, mineralen
zonder kajaks, honden, duisternis?
Kunnen ze hun trots hervinden
de wijsheid van het oude volk
zodat ze zich niet hoeven doden?

Theater!

Een oorlogsschip, decorstukken, gondel
Geitje opgerold, een trotse leeuw, kapot
Geschoten jachtvliegtuig, een witte walvis.
De bergen neergezet, grijs geschilderd
Met afwateringsstrepen, lange dunne
Wolkjes er voor gehangen aan onzichtbare touwtjes.
Knap gedaan. Goede inspeciënten in Groenland.
En dan de lichtkunstenaars! Een lamp er bij
Of één minder, allerlei filters en kleuren.
Ze laten zelfs stukken ijzer uit de hemel vallen
De vrouw, haar hond en haar tent. Ze leggen
Een berg neer in de vorm van een zeehondenhart

 

Gerrit Krol

Uit: Geen man want geen vrouw, Querido, Amsterdam 2001

Roodborstje

Een roodborstje dat tegen het raam tikt.
Niet tegen het raam, maar tegen het ei waarin het zit en het ei breekt in tweeën.
Niet het ei, maar het ijs dat scheurt van Groenland naar beneden.
Een zwarte zee, waarin witte vlakten drijven.
Geen vlakten, maar bergen.
Geen ijs, maar graniet.
Nodig voor het roodborstje om zijn snavel te scherpen.
Zijn snaveltje sterker dan het ei.
Sterker dan Groenland.

Filed Under: Poëzie

Met de postboot langs Groenlands westkust

19 mei 2016 by Doortje Ponne

(tekst afkomstig uit artikel van Dolph Kessler in de Leeuwarder Courant van 24 oktober 2015)

Sinds 2008 werk ik aan een lange termijn project om de nog in bedrijf zijnde postboten in de wereld te fotograferen. In 2008 begon ik met de Hurtigrute langs de Noorse westkust. Daarna stond de “Inside passage” op het programma, de postboot die van Vancouver langs de westkust van Canada zijn weg omhoog zoekt naar Alaska. Samen met reisauteur Gerrit Jan Zwier, met wie een trektocht over de aardbol altijd een intens genoegen is, zwierf ik op een postboot langs de Aleoeten en over de Saint Lawrence in Quebec. En nu, voorjaar 2015, ga ik met de postboot langs de westkust van Groenland.

Het kenmerk van een postboot is dat die, in tegenstelling tot cruiseschepen, een functioneel doel heeft: het vervoer van goederen en passagiers naar havens die in het algemeen over land niet of moeilijk bereikbaar zijn. Dat geldt al helemaal voor Groenland waar geen autowegen tussen de spaarzame nederzettingen zijn. Vliegen kan natuurlijk wel, maar dat is duur. Dus de postboot is voor de 55.000 Groenlanders een vaak en veel gebruikte vorm van openbaar vervoer.

De postboot legt een traject van bijna 1600 kilometer af tussen Qaqortoq in het zuiden via Nuuk, de hoofdstad van Groenland, naar Ilulissat, dat halverwege de westkust van Groenland ligt. Onderweg worden negen andere havens aangedaan. De totale reis heen en terug duurt een week. Er is slechts één boot in bedrijf – de Sarfaq Ittuk – die met uitzondering van januari, februari en maart het hele jaar door vaart en uitsluitend passagiers vervoert.

Ik besluit deze reis vroeg in het seizoen te maken; er ligt dan nog sneeuw en dat heeft zo zijn eigen charme. Dat het in 2015 de strengste winter in dertig jaar zou worden, wist ik natuurlijk niet. Op 20 mei had ik nog steeds de staart van de winter te pakken in plaats van het begin van de lente. De temperaturen kwamen nog niet boven nul uit. Mijn vlucht naar Zuid-Groenland werd een dag uitgesteld vanwege hevige sneeuwbuien. Gelukkig werd het daarna helder en ging de wind liggen. Maar het landschap had nog een winters karakter, overal lag sneeuw, bloemen waren er niet te zien.

In Qaqortoq, waar ik aan boord ga, spreek ik met de eigenaar van het Thaise restaurant. Hij maakt zich zorgen over zijn dorp van veertienhonderd inwoners dat in inwonertal terugloopt, waardoor zijn omzet daalt. Ook van de cruiseschepen moet hij het niet hebben; ze blijven gemiddeld slechts een of twee uur liggen, waarbij honderden, soms zelfs duizenden toeristen het stadje overspoelen. Het all inclusive karakter van deze cruises betekent echter geen handel voor hem. Dat is anders met de lokale bevolking die aan het eind van de maand haar loon krijgt, en waarvan een aantal dat vervolgens wegdrinkt in een roes die een paar dagen duurt. Met deze dronken Inuit had de Thai weinig op: ze vernielden zijn spullen, schrokken andere bezoekers af en waren, eenmaal in slaap gevallen, met geen mogelijkheid meer de zaak uit te krijgen. Ook nu, net als op de reizen langs de Aleoeten en de Saint Lawrence, hoorde ik weer hetzelfde trieste verhaal over de native people, de oorspronkelijke bevolking. Sommige Groenlanders kunnen, na de teloorgang van de oude levensstijl en tradities, hun leven niet meer een echt positieve draai geven.

Ik kon vroeg in de avond inchecken. Er gingen nog vijf andere toeristen aan boord, voor de rest waren het Groenlanders, zeker honderd of meer. Alleen in het hoogseizoen (juli en augustus) overheerst het toerisme. Per jaar gaan er slechts tweeduizend toeristen mee. Vergelijk dat eens met de Hurtigrute; op dat traject zijn in de zomer op één dag waarschijnlijk wel tweeduizend vakantiegangers op weg naar hun bestemming.

Sarfaq Ittuk is een vriendelijke boot; hutten en maaltijden zijn uitstekend verzorgd. In de haven ligt nog veel ijs, buiten op zee drijven ook grote ijsbergen, afkomstig van Oost-Groenland. De volgende twee dagen varen we rustig omhoog, meestal kunnen we aanleggen, soms moeten passagiers worden opgehaald met een klein bootje. Het binnenlopen van de postboot is overal een echte gebeurtenis, het halve dorp loopt uit. Kinderen komen terug van weggeweest (school) of vertrekken juist voor een studie in Denemarken. Verdrietige en blije gezichten. Omhelzingen.

In de hoofdstad Nuuk (18.000 inwoners) blijven we langer liggen. Ineens zijn we weer in een min of meer Westerse wereld, met winkels en mode. Er zijn zelfs drie stoplichten te zien. Nog net geen McDonald’s.

Sisimiut is de laatste echt ijsvrije haven aan de westkust van Groenland die het hele jaar door bereikbaar is. Het stuk naar Aasiaat en Ilulissat wordt pas vanaf eind april bevaren. Ik heb geluk. Door de strenge winter heeft de boot de afgelopen weken dit laatste stuk moeten schrappen. Nu, op 23 mei, is het pas de tweede keer dat de reis helemaal kan worden volbracht. Gelukkig maar, anders had ik voor veel geld moeten vliegen. In de Labradorzee is het ijs van de afgelopen winter tegen de kust gedreven. De Sarfaq Ittuk kan erdoorheen maar moet zeer voorzichtig varen. Het knalt en het schudt dat het een lust is. Ik ben om drie uur ’s nachts al op. Passagiers mogen op de brug komen. Terwijl de stuurlui grapjes maken en de radio een vrolijk deuntje speelt, baant de boot zich met veel geweld een weg door het ijs. Het is hier boven de poolcirkel nog volop licht. Nadat de bewolking is opgetrokken en de zon doorkomt, wordt het helemaal prachtig.

Twee uur te laat komen wij in Aasiaat aan. Ik ontmoet er Anita en Bend, een Deens echtpaar op leeftijd. In de jaren vijftig heeft Anita een deel van haar jeugd in Aasiaat doorgebracht. Haar vader was er de eerste tandarts. Ook nu legt de postboot slechts kort aan, net lang genoeg om op deze pinksterdag even een blik te werpen in de lutherse kerk die volstroomt met gelovigen. De Denen zijn er goed in geslaagd de oude Inuit-religie te verdrijven. Wel jammer, want deze natuurgodsdienst kende indrukwekkende goden en rituelen, en mooie symbolen.

De laatste vier uur op de postboot zijn voor het traject naar Ilulissat en dit is verreweg het spectaculairste deel van de tocht. Voorzichtig moet de postboot zijn weg zoeken door een veld van ijsbergen van soms wel 80 meter hoog, en die afkomstig zijn van de Kangiagletsjer. Niet voor niets staat dit gebied op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Inmiddels heeft de gletsjer zelf zich 40 kilometer landinwaarts
teruggetrokken. De gehele fjord ligt echter vol met afgebroken stukken die als kleine maar ook als supergrote ijsbergen met een snelheid van 30 meter per dag de zee in drijven. De fjord zelf is 700 meter diep, de zee slechts 300 meter, met als gevolg dat de hele grote jongens weken- en soms maandenlang voor de monding van de fjord blijven liggen en pas hun weg kunnen vervolgen als ze voldoende gesmolten zijn om weer verder te drijven. Wie weet is de Titanic honderd jaar geleden wel door een ijsberg van deze gletsjer ten onder gegaan.





Filed Under: Fotografie

Qaqortoq

19 mei 2016 by Doortje Ponne

Hidde Dirks Kat kwam uiteindelijk, nadat hij gered was door de “wilden” (Inuit) aan in Julianahaven. Daar vond hij in de winter van 1777 – 1778 onderdak bij de Hernhutters, tegenwoordig ook wel de evangelische broedergemeente genoemd.

Vanaf het einde van de zestiende eeuw stonden deze broederschappen onder groeiende invloed van het calvinisme. Omdat hun geloofsbelijdenis niet werd “gedekt” door de Lutherse, Katholieke of een andere door de overheid aanvaarde belijdenis, waren de leden van de broedergemeenten steeds weer mikpunt van uitsluiting en soms ook vervolging.

De drijvende kracht achter de evangelische broedergemeente was Nikolaus Ludwig Graf von Zinzendorf (1700-1760). Hij stelde zijn beweging “unter des Herrn Hut” (onder de hoede van de Heer) vandaar ook de naam van deze beweging. Von Zinzendorf was wars van allerlei onenigheid over dogmatische geloofspunten en wilde terug naar een levend en oprecht geloof in de Heer Jezus Christus. In hun spiritualiteit en liturgie is de rol van muziek bijzonder groot.

Tegenwoordig heeft Jualianahaven de naam Qaqortoq (Deens: Julianehåb). Het is de zuidelijkste grote plaats op Groenland en tevens de vierde stad van het land. De voormalige gemeente telde 3490 inwoners in 2007, waarvan er 3238 in de stad Qaqortoq woonden. In 2014 had de stad 3248 inwoners.[1]

De stad is gesticht door de Noor Anders Olsen in 1775. Nabij Qaqortoq ligt de Hvalsey ruïne, de enige behoorlijk intact gebleven Vikingkerk op Groenland. De plaats is te bereiken per helikopter en per veerboot. Toeristen komen er graag, vanwege het mooie landschap. In de stad aanwezige voorzieningen zijn onder andere: een disco, drie supermarkten, een bankgebouw met pinautomaat, een ziekenhuis, diverse hotels, een gevangenis en een middelbare school.

Ik bezocht de stad in het voorjaar van 2015. Hieronder een korte impressie van stad en landschap.

Dolph Kessler

 




Filed Under: Fotografie

1. De Kast

18 mei 2016 by Doortje Ponne

1. De Kast

hfdst-1

Nog even laat de eigenzinnige Doortje Ponne haar blik dromerig gaan over de stille huizen aan de overkant, als ze naar buiten kijkt vanuit de kleine commandeurswoning aan de Herenweg in Hollum.

De witte wolkenmassa boven het dorp steekt fel af tegen het heldere blauw van de hemel boven Ameland en, ver weg aan de kant waar de stranden blinken in de zomerzon, licht de rand van een eenzame wolk op in een gouden stalenkrans.
 

Doortje draait zich om en recht haar rug.

Dan neemt ze een besluit. Nu niet meer dromen van Rembrandt en Hollandse luchten in de zomer, denkt ze, let’s get to work. Had ze niet de vrije hand gekregen van haar opdrachtgevers Egbarta Veenhuizen en Dolph Kessler bij het inrichten van Buro HDK 2018, in het huis met de ‘muizentandjes’ in de gevel?

Ze loopt over van ideeën. De hele lange reis in het vliegtuig vanaf JFK International Airport had ze tijd om te dromen over haar werk als curator in het museum op Ameland. Modern, dat zou de tentoonstelling worden die ze ging inrichten; eigentijds en vernieuwend, of course. Ook wel educatief, want van elk verhaal kun je wat opsteken, dat had ze wel geleerd in de VS.
 

Nou, eerst maar eens de boel aan de kant.

Ze smijt de ramen wagenwijd open van het kleine huis, dan kan het eens flink doorluchten. Alle hoeken van de lage zoldering gaat ze te lijf met een ragebol, op zoek naar stoffig spinrag. Ze haalt de bezem door de kamers, dweilt de stenen vloer en schrobt het blauwstenen stoepje. Tevreden kijkt ze om zich heen.

Nu kan ze aan de slag met het leeghalen van het statige kabinet dat voor een verder kale muur, waar het zonlicht op valt, staat.

Eén van de deuren van het mahoniehouten gevaarte staat op een kier en laat heimelijk een glimp van de inhoud zien. Langzaam trekt Doortje de kastdeuren open, ze klemmen een beetje, en dan bekijkt ze de volgepropte kastplanken met een kennersoog. Dít is dus wat er bewaard is gebleven van het tweehonderd jaar oude familiearchief dat heeft toebehoord aan Hidde Dirks Kat.

HDK: de beroemde walvisvaarder die ternauwernood gered werd door de ‘wilden’ op Groenland na een jammerlijke schipbreuk en overwintering in 1777. De nazaten van Kat, nog lang woonachtig op zijn geliefde eiland Ameland, hebben nooit de moeite genomen vast te stellen wat er met de inhoud van de kast moet gebeuren. Niemand heeft het met een vinger aangeraakt – het kabinet is ongeopend in het plaatselijke museum terechtgekomen om daar verder te verstoffen.
 

Plank voor plank tuurt de vrouw onder haar sluike kapsel door naar het binnenste van het kabinet en neemt de inhoud in zich op. Telkens schieten haar zorgvuldig geëpileerde wenkbrauwen omhoog van verbazing.

Het bovenste deel van de kast laat een aaneengesloten rij hoge en uiterst dikke folianten zien. Uit de opschriften, waarvan de verbleekte letters soms bijna niet meer te lezen zijn, stelt ze vast dat het kasboeken zijn. Documenten waarin de gewiekste handelaar Kat door zijn boekhouder de verdiensten liet optekenen die hij in de handelsvaart had vergaard. Daaronder drie planken die zijn volgestouwd met uiteenlopende soorten verpakkingen: dozen, doosjes, potten, glazen, manden, zakken en bundels. En boeken, stapels papieren: journaals in leren banden, met linten dichtgeknoopte portefeuilles, bundels in pakpapier met touw omwonden. Prenten in vergulde lijsten leunen slordig tegen elkaar. Er stijgt een vage, ranzige geur op uit de kast, een lucht die ze niet kan thuisbrengen.
 

Ze hebben me niet voor niks uit de Verenigde Staten laten overkomen, bedenkt ze als ze wat op haar hoge hakken staat te draaien. Als ze willen dat ik vaart maak met het oog op 2018, moet ik nu doorpakken. Shall I do it my way? Dan gaat alles in één keer in de garbage bin. En dan de hele tentoonstelling inrichten met moderne impressies van de gezette man en zijn nautische avonturen, in plaat van deze stoffige voorwerpen in nog stoffigere kasten neerzetten.

Of zouden D&E – want zo noemt ze Dolph en Egbarta voor zichzelf – te veel van slag raken van zoveel ondernemingslust op één dag?
 

Ze begint te twijfelen. Misschien zit er tussen al die troep in dat kabinet nog iets waar ze wél wat aan heeft? Dan neemt Doortje zich voor er eerst maar eens een nachtje over te slapen, Rome werd tenslotte ook niet in één dag gebouwd. Ze sluit behoedzaam de deuren van het kabinet en stopt de sleutel bij zich. Het geklikklak van haar hakken is nog even hoorbaar in het stille straatje.

Dan slaat ze de hoek om en zet koers naar de duinen, om toe te geven aan de verlokkingen van het strand, de vloedlijn en de bruisende golven die al die tijd op haar wachten.
 

De volgende dag onderwerpt Doortje Ponne de kabinetkast alsnog aan een grondig onderzoek. Hij blijkt naast de nodige oninteressante spullen iets te bevatten dat haar aandacht trekt: een pakket dat in stoffig zeildoek is verpakt en daarna dichtgeknoopt met smalle repen leer. Op een kaartje dat er met touw aan vastzit, staan een paar woorden: Kat – Ameland – en de datum 1807. Alles wijst er op dat het pakket ongeopend in de kast is beland.
 

De eigenzinnige coördinatrice realiseert zich dat zij als eerste de kans krijgt om te zien wat de onbekende afzender tweehonderd jaar geleden bij HDK heeft willen bezorgen. Met haar lange puntige nagels wrikt ze de knopen los zonder zich te bekommeren om haar kostbare manicure. Terwijl ze dat doet, verpulvert het vergane doek onder haar handen en wordt de inhoud prijsgegeven. Met haar handen vol stof en gruis kijkt ze verbijsterd naar wat er onder de bende vandaan is gekomen. Als de volle betekenis van wat de Groenlandse afzender naar Kat heeft gezonden langzaam tot haar doordringt schrikt ze.

Ze schuift alles terug in de kabinetkast, sluit de deuren en draait het meubel zorgvuldig op slot. De sleutel steekt ze diep weg in haar handtas…
 
 

Jan de Waard
 
 

Volgende hoofdstuk

Filed Under: Het geheime leven

waddenpost

10 mei 2016 by Doortje Ponne

Filed Under: De Pers

Ameland Nieuws

10 mei 2016 by Doortje Ponne

Filed Under: Ameland

Murray Fredericks

10 mei 2016 by Doortje Ponne

Groenland is een prachtig landschap; logisch dat vele fotografen zich tot dit eiland aangetrokken voelen. En .. er wonen ook nog mensen, niet veel, slechts 60.000. Met een lange geschiedenis van overleven in kou en in een onherbergzaam klimaat. Beide aspecten, landschap en de mensen – de oorspronkelijke bewoners (inuit) en Denen – leveren veel fotografische mogelijkheden. De meeste fotografen komen slechts “voor eventjes” en zijn gericht op het landschap en de natuur. Sommigen fotografen blijven langer en hebben een meer diepgaande betrokkenheid op het land. Uit die categorie heb ik een beperkt aantal fotografen geselecteerd die ik de moeite waard vind. Deze selectie is niet gebaseerd op een complete research. Ik hou mij aanbevolen voor tips. “Mijn” teksten zijn bijna uitsluitend citaten van websites die ik op het internet vond alsmede een aantal links.
(Dolph Kessler)

De Australische fotograaf Murray Fredericks bezocht Groenland meerdere keren. Zijn focus ligt vooral op het landschap. Zijn allereerste bezoek liep bijna verkeerd af. Een artikel door Saffron Howden uit Sydney (Australia) geeft een goede indruk. Onder de foto’s de Engelse tekst.



 

At some point during the blizzard, gun in one hand and shovel in the other, Murray Fredericks realised art was not worth the risk. “I was woefully under-prepared,” the Sydney photographer says of his first trip to Greenland. “I ended up spending two weeks just staying alive.” In 2010, Fredericks – already well-known for his large body of work, – Salt, capturing the vast and brittle Lake Eyre in South Australia-, began tackling the landscape antithesis of Australia’s arid heart, the Greenland ice sheet.

Over a four-year period, he visited Greenland six times. On his first trip, the 44-year-old ventured out onto the ice cap alone, with a guide available only over the phone.  He ran straight into a massive, four-day storm that nearly cost him his life. He was informed via his guide that two nearby adventurers were being tracked by polar bears and he was told to stay in his tent with his gun at the ready. But the father of four was forced to venture outside with a shovel into a wind chill of -50C when his tent began to collapse under the weight of the snow being dumped by the storm. Adventurers, Fredericks concludes, have a very different ethos from artists. “It’s art; there’s no justification for taking risks,” he says. But from this and subsequent, more fruitful, trips to Greenland’s harsh and lonely expanses,

Serendipitously, Fredericks met a man crossing the ice sheet who introduced him to a long-abandoned radar station that would come to be the lynchpin of his Greenland work and the focus of the documentary he made there. The station was one of dozens built in the late 1950s between Iceland and Alaska to give the Americans advance warning of a Soviet attack. Together, they were known as the Distant Early Warning Line. Fredericks says the stations were shut down in Greenland with just two hours’ notice in the late 1980s, not because the Berlin Wall was crumbling, but because of a lack of insurance. When he made his way inside the radar station a quarter of a century later, the sheets were still on the beds and a 1980s breakfast had been frozen in time. Since then, numerous adventurers have passed through the remote building. One of the still images in Fredericks’ new exhibition depicts the station’s pool table, where travellers etched their names into the felt.

Website: http://www.murrayfredericks.com.au/

Filed Under: Fotografie

Tiina Itkonen

10 mei 2016 by Doortje Ponne

Groenland is een prachtig landschap; logisch dat vele fotografen zich tot dit eiland aangetrokken voelen. En .. er wonen ook nog mensen, niet veel, slechts 60.000. Met een lange geschiedenis van overleven in kou en in een onherbergzaam klimaat. Beide aspecten, landschap en de mensen – de oorspronkelijke bewoners (inuit) en Denen – leveren veel fotografische mogelijkheden. De meeste fotografen komen slechts “voor eventjes” en zijn gericht op het landschap en de natuur. Sommigen fotografen blijven langer en hebben een meer diepgaande betrokkenheid op het land.  Uit die categorie heb ik een beperkt aantal fotografen geselecteerd die ik de moeite waard vind. Deze selectie is niet gebaseerd op een complete research. Ik hou mij aanbevolen voor tips.  “Mijn” teksten zijn bijna uitsluitend citaten van websites die ik op het internet vond alsmede een aantal links.
(Dolph Kessler)

Een van de bekende fotografen die Groenland fotograferen is de Finse fotograaf Tiina Itkonen. Hieronder wat foto’s en daaronder een stuk tekst over haar in het Engels, afkomstig van de website https://mesenaatti.me/en/avannaa/

 







Over Tiina Itkonen

Finnish photographer Tiina Itkonen is known for her impressive photographs of Greenland where she has travelled since 1995. Her second book Avannaa will be published in 2014 by German Kehrer Verlag.

“I have traveled over thousand and five hundred kilometers in the west coast of Greenland by small plane, helicopter, cargo ship, oil tanker, sailboat, small fishing boat and dogsled. Along the way I have spent time in small settlements and joined overnight hunting expeditions, attended dogsled competitions, swam among the icebergs and learned few words of the local language Greenlandic. I have made ten excursions to Greenland and spent there from a month to two during each journey.”

AVANNAA – PHOTOGRAPHY BOOK OF GREENLAND´S LANDSCAPE

Tiina Itkonen (b. 1968) lives and works in Helsinki, Finland. She graduated from Arts Academy of Turku in 1995 and the University of Art and Design Helsinki in 2002 (renamed Aalto University). Her work has been exhibited at international venues such as at the 54th Biennale de Venezia, 17th Biennale of Sydney, Danish National Museum of Photography, Kunstmuseum Wolfsburg, Ludwig Museum, and New York Photo Festival.Her works are included in collections such as the Moderna Museet (SE), DZ-Bank Collection (DE), Statoil Collection (NO), Helsinki City Art Museum (FI). Itkonen´s first book, a selection of photographs of the lives of Greenland´s Polar Inuits, the world northernmost people, was published in 2004.

AVANNAA-BOOK

Avannaa is a selection of Itkonen´s photographs of Greenland´s landscape in 2002–2010. German publisher Kehrer Verlag has agreed to publish the book in autumn 2014 and it will be introduced in Frankfurt Book Fair and in Paris Photo.

BOOK DETAILS

Texts by: Jean-Michel Huctin and Pirkko Siitari
Designed by: Juha Nenonen and Patrik Söderlund
Format: Hardcover / Size: 30 x 24 cm / Page Count: 112 pages / Photographs: about 60 color images

Voor meer informatie over dit boek zie https://mesenaatti.me/en/avannaa/

Haar website: http://www.tiinaitkonen.com/

Filed Under: Fotografie

Jacob Aue Sobol

10 mei 2016 by Doortje Ponne

Groenland is een prachtig landschap; logisch dat vele fotografen zich tot dit eiland aangetrokken voelen. En .. er wonen ook nog mensen, niet veel, slechts 60.000. Met een lange geschiedenis van overleven in kou en in een onherbergzaam klimaat. Beide aspecten, landschap en de mensen – de oorspronkelijke bewoners (inuit) en Denen – leveren veel fotografische mogelijkheden. De meeste fotografen komen slechts “voor eventjes” en zijn gericht op het landschap en de natuur. Sommigen fotografen blijven langer en hebben een meer diepgaande betrokkenheid op het land.  Uit die categorie heb ik een beperkt aantal fotografen geselecteerd die ik de moeite waard vind. Deze selectie is niet gebaseerd op een complete research. Ik hou mij aanbevolen voor tips.  “Mijn” teksten zijn bijna uitsluitend citaten van websites die ik op het internet vond alsmede een aantal links.
(Dolph Kessler)

Sabine: foto’s van Jacob Aue Sobol

Jacob Aue Sobol is een jonge Deense fotograaf. Hij heeft een prachtig fotoboek gemaakt van zijn vriendin Sabine, een Inuit vrouw. Zie voor foto’s
http://www.magnumphotos.com/C.aspx?VP3=SearchResult&ALID=29YL530H4IMA.

Engelse tekst van deze site

In 1999 Jacob Aue Sobol’s went to live in the settlement of Tiniteqilaaq, Greenland, where he lived the life of a fisherman and hunter with his Greenlandic girlfriend Sabine and her family. Taken over three years the book records, in photographs and narratives, his encounter with Sabine and life on the east coast of Greenland.
Publisher: Politikens Forlag A/S, 2004

 





Een stukje uit het voorwoord van het boek van Finn Thrane

‘Travelling in Greenland can be a humbling experience. That, at least, is the impression one gets reading Knud Rasmussen’s introduction to the account of the first Thule expedition in 1912: Many of the joys and experiences the travelling man finds worthy of writing down may be found naive and insignificant by the more blasé city dweller, but I have not sought to disguise this by feigning a sense of superiority I do not possess. It is my belief that total abandonment is the result of openness to the moment. As the words imply, this vast country, with its coldness, wide open spaces and hardy population needs no dramatic staging in order to communicate with its audience. Greenland is best spoken about in a low voice. It is large enough in itself. This attitude is echoed in the work of the 23 year-old Dane, Jacob Aue Sobol, travelling to East Greenland at the beginning of the new millennium. Neither his images nor his words shout. Even though his camera captures violent images there is no showing off. The intensity of the images emerges from the unspoken, the ambivalent, the understated. Sobol originally set out to take photographs in Tiniteqilaaq. Even the name of the place implies the ends of the earth: The strait that runs dry at low tide. After five weeks he had had enough. He took his black and white photographs and headed home – albeit with the sense that his village portrait was distorted. Four months later he returned to face the small society that had far more layers and levels of meaning than he had seen at first. And that is when Greenland captures him. The mountain landscape lies transparent and luminous, and the frozen waters lure him. He makes friends among the hunters, who take it upon themselves to train him. When this new existence suddenly starts to function – despite the arctic cold he can provide himself with food – the pampered motherland to the south shrinks into the pallid past and he resolves to test his strength against East Greenland’s basic, existential challenges. But behind this decision lies his true motivation: Falling in love with Sabine.’- from the forward by Finn Thrane

Voor meer algemene informatie over Jacob Aue Sobol zie: http://auesobol.dk/

Het gehele voorwoord bij het boek Sabine van Finn Thrane

(Arctic Incursion – About Greenland in the viewfinder and the ability of documentary photography to renew itself, especially in light of Jacob Aue Sobol’s Sabine – Brought to you by ASX and Jacob Aue Sobol) By Finn Thrane

Traveling in Greenland can be a humbling experience. At least, that is the impression from reading the introduction to Knud Rasmussen’s story about the first Thule expedition in 1912. “A lot of the traveling man’s joys and experiences, which he finds worth writing down, may appear naive and insignificant to the more sophisticated townsman; but it has not been my intention to cover over this by simulating a superiority I did not possess; I am of the opinion that unconditional abandonment is the result of readiness in the face of the moment.”

These words include the claim that the immense country, with its coldness, wide-open spaces and tough population, does not need an exaggerated dramatic staging in order to reach its audience. Greenland is best communicated in a low voice – it is large enough in itself. It has not always been like this, far from it. In the 250 years Greenland was a Danish colony, the remote and icecap-covered island was enveloped in a mystery fed by what people didn’t know. The first accounts originated from adventurers and scientists who had defied climate and primitive expedition life and now wanted to harvest recognition for their efforts and the accolades that followed. The scientific records often were designed to mark the differences between the backward culture they had visited, under such stressful conditions, and their own as representative of the colonial power. Their elevation to hero status and the expanded proportion of myths were confirmed when they corroborated their findings with the basic material of verification— photographs. These photographs showed not only the participants of the expeditions and their ice-covered ship, but also portraits of the ‘strange people’ (the natives), sitting in their dirt- or icecaves in the middle of the wilderness; the women often scantily clad with bare breasts.

Already from the 1850s photographers traveled the west coast, while Thule and the east coast didn’t receive camera-equipped archeologists, geologists and ethnographers until half a century later. Also here film and glass plates were used to reaffirm the [cultural] distance: “The photographs’ clinical mode of depiction testify to the preoccupation of that time with a so-called material culture and physical anthropology. Consequently, several of the people are presented in profile and frontally, while others are placed in front of skin tents or by sleds, thereby reducing them to museum displays…”.

The young Danish photographer Jacob Aue Sobol brought neither social prejudices nor social criticism with him when he first traveled to eastern Greenland. He was only on a job, making a documentary series from Tinitequilaaq, a godforsaken place whose name, through translation, implies the end of the world: The sound that runs dry at low tide. After five weeks Sobol had had enough. He got his black and white shots and went back to Denmark—but could soon see that his portrait of the settlement might be distorted. Four months later he returned to Greenland and resumed photographing. On this second trip he sees that the little community incorporated many more layers and meanings than he could see the first time. This time, Greenland captures him. The hilly landscape lay transparent and glowing and the frozen seawater lures. He makes friends among the hunters, who take it upon themselves to train him. He becomes a hunter and a fisherman and can, despite the arctic cold, provide his own food. As this new life suddenly pans out for him the pampered motherland to the south shrinks into a pale past, and he decides to test himself in meeting the basic existential challenges of eastern Greenland. But behind this decision lay the real motivation: falling in love with the Greenlandic girl, Sabine. This circumstance not only changes his arctic project, but also fundamentally affects the language he uses to tell his story. The violent inner revolution melts together with dramatic nature and sends out its boiling hot prominences to meet the absorbing darkness and the icy piteraqs —projections we have seen before when “unhappy love rains from above”.

But until now Greenland and the Greenlanders haven’t been captured so raw and become visible in the language of photography. But there have been attempts, and there exists a forceful parallel, where the incentive isn’t erotic infatuation but political indignation. The aforementioned Knud Rasmussen had a Greenlandic background, and his Danish follower Peter Freuchen was married to a Greenlandic woman. These men had an unconditional love for the Eskimos. They lived with them and enjoyed their hospitality, at the same time studying them, writing down their stories and sporadically documenting them with the camera— respectfully and emphatically, but often at a distance. It is only at the end of the 1930s and through the 1940s that a Danish photographer, Jette Bang, seriously approaches the essence of Greenland: that seal flaying, drum dance, kayaking, and dogsledding were done by people with a magnificent and intact emotional life. For the first time, this knowledge is communicated in sharply detailed prints and surprising close-ups.

In the 1960s and ’70s it was the films—the Danish documentary and especially the multitalented Jørgen Roos—that helped the Danes understand Greenland’s development. But not until the mid 1990s did a photographic initiative, Per Folkver’s and Frank Hvilsom’s Of the Inner Strength (1994), dare show, from the Greenlandic perspective and way of thinking, the basically gloomy testimony, namely the story about one of the highest rates of suicide in the world. Here, we meet “a universally valid story about longing and disappointment, loneliness and alienation, devil-may-care despair and euphoric joy etched into the consciousness as an expression of the lurking desperation to which the teenage suicides testify”.

Sympathy and understanding is undeniably on the side of the Greenlanders. Similarly, Finn Larsen created a documentary series in color of homeland narratives describing the modern Greenland and its changing culture, suspended between communities of hunters and the modern dependence on consumption. The most important renewal of the portrait of the great arctic island comes from Greenland itself, by the academy trained Pia Arke, who had her breakthrough with a number of culture-critical photographic projects in the 1990s. Arke was born and raised in eastern Greenland the daughter of a Greenlandic mother and Danish father. She made literal her homesickness for the great island by building a pinhole camera so big that she could live in it, and had it placed on the hillside so it could capture forever, with its long exposures, the view of the inlet and the drift ice. The view reminded her of her childhood home in the settlement, which now—in the name of development —had been demolished and erased. In several later series with found images, Pia Arke sharpened her sword against cultural imperialism, when she put together a mosaic of older anthropological Eskimo pin ups with bearskin clad heroes, flaunting ethnic and sexual condescendence and stirring debate.

Work on Greenlandic identity must, for god reasons, first and foremost be a Greenlandic responsibility. But the desire for clarification eventually envelops a visitor like Jacob Aue Sobol. Initially, his contact with the small population of the settlement is through hunting and fishing, and later through love for Sabine. Only afterwards the camera begins working, but so radically that the documentary photograph gains new stature. The series in its rawness is likened to the work of such international names as the Swedish Anders Petersen and the British Richard Billingham. The book’s cover plays out the love theme: With a little finger-formed heart window the main character sends her signal to the photographer. With arms raised in the same position he fires back his rectangular response—the picture, which frames and retains it all. The game is set in motion. The text parts communicate glimpses of the selfimposed education—as budding breadwinner at the seal net, as a fisher at the ice hole or as the ‘husband’ in the bathtub—or dives deeper into the process of recognition in notes about the clash of cultures, chapters about the piteraq or stories about boundary crashing experiences at death’s door.

The visual part is less fragmentary. It is structurally chained together through a sequence of ‘outside pictures’, engulfing a series of ‘inside pictures’, which often have Sabine as subject and focus. Condensed glimpses—like the flayed seal on the bathroom floor—combine nature and the fight for survival with a steaming eroticism. The lashing ice storms, alternating with the arctic darkness around the house, imply an unpredictability reflected in the many expressions of Sabine: passionate, roguish, childlike, selfless, demonic, tender, willful, jealous, cool, grief-stricken.

Like the unpredictable changes in temperature, outside as well as inside, the camera strikes suddenly at moments when the outcome cannot be anticipated. We stand, sit or lie with the photographer pondering a chaos or a mysterious sequence of lines. Central to the series two pictures stand out: the first, an interior semi-close up with eye contact to a group of glad, lightly dressed Greenlanders, presenting classic pre-colonial openness—were it not for the little glowing girl in the middle, closing off with arms crossed, a confrontational look in her smileless face. The other an exterior in bird’s-eye perspective, with a large part of the settlement’s population viewed as a community, gathered for a funeral. Both send a message about the necessary solidarity, demanded of and depended on by life in the settlement.

This also leaves a crack open for an opposing view, namely of the one registering, the man with the camera eye, the outsider, the Dane. What eventually becomes clear is that good will isn’t enough. Yes, not even love can suffice as bridgebuilder, when the gulf is as deep as it gets between two cultures, which are collapsing themselves, in crisis.
Sabine’s small passionate love window from the cover of the book gets caught and is reflected in Jacob’s photographic rectangle. Here the self-destructive and tragic anchor point of the story is formed: that the ups and downs of love are co-writing the story and – probably – end simultaneously at the last page. Is it the artist, the sensitive one, who gives life form and purpose in his work, or is it the woman, life and destiny, who carves the man and makes him an artist? Or is it just the inevitable: The sound that runs dry at low tide.

Finn Thrane
Sabine.
Photographs by Jacob Aue Sobol.
Politiken, 2004.   Cat# ZD710    ISBN-10: 8756771576

Filed Under: Fotografie

Reageer op het open kunstproject HDK2018

4 mei 2016 by Doortje Ponne 4 Comments

Hieronder kun je reageren op het open kunstproject HDK2018 en op reacties van anderen.

Filed Under: Contact Ideeënbus Reacties

Vergeten Held

4 mei 2016 by Doortje Ponne

tekst: Gitte Brugman Leeuwarder Courant 22 februari 2016
illustraties: Egbarta Veenhuizen

De Amelander walvisvaarder Hidde Dirks Kat hoort thuis in het rijtje ontdekkingsreizigers Willem Barentz, James Cook en Ernest Shackle-ton. Althans als het aan kunstenaar Egbarta Veenhuizen en fotograaf Dolph Kessler ligt. Zij koersen op een kunstproject rond Kat in 2018. Kat verdient een plek in de top 100 van Nederlandse helden.

Hidde Dirks Kat was geen ontdekkingsreiziger, maar commandeur in dienst van een Deens bedrijf dat de walvisvaart op Groenland exploiteerde. In juli 1777 vaart hij op de brik de Jufvrouw Klara tussen de ijsschotsen. Om hem heen zijn nog 27 schepen actief, dus van onontdekt gebied is geen sprake. De ontberingen die hij moet doorstaan liegen er echter niet om.


 

Kat houdt een dagboek bij waarin hij levendig beschrijft wat hem en zijn bemanning overkomt. Dit Dagboek eener reize ter walvisch- en robbenvangst gedaan in de jaren 1777 en 1778 wordt in 1818 uitgegeven. De schoolmeester van het derde district van Friesland, die Kat aanspoort zijn dagboek te laten publiceren, schrijft dit wervende voorwoord: ‘Wat zee-man, die de kiel naar ’t barre Noorden stuurde / bestond er ooit op aard’,die zooveel ramps verduurde/Als Kat, de fiere Kat, die ’s lijdens beker heeft / Tot aan den boôm geleêgd, en toch, God dankt nog leeft.’ Egbarta Veenhuizen maakte voor Kunstmaand Ameland in 2015 een portret van de oude Hidde Dirks Kat en een serie tekeningen van Inuit. Toen Veenhuizen de uitnodiging kreeg om in Museum Sorgdrager de voormalige commandeurswoning te gebruiken tot oktober 2016, bedachten zij en haar partner – fotograaf Dolph Kessler – het kunstproject Buro HDK 2018.

Het is een opzet om in 2018 de tweehonderdste verjaardag van het verschijnen van het dagboek te vieren met een festival. ,,Kat verdient een plek bij de eerste tien in de top 100 van Nederlandse helden.’’ Immers: ,,Het is de meest vergeten schipbreuk uit de Nederlandse geschiedenis. Zelfs in Friesland is Kat vrijwel niet bekend en ook op Ameland hebben maar weinig mensen zijn dagboek echt gelezen.’’

De commandeurswoning is ingericht als festivalbureau met een verre nicht van Kat –Doortje Ponne– als gastvrouw. Fantasie en werkelijkheid lopen hier wat door elkaar. Ponne schrijft een brief aan Willem-Alexander met de vraag of hij in 2018 het festival wil openen. Egbarta toont hier haar beelden van de jonge Kat.


 

Maar er zijn ook serieuze stappen genomen. Verschillende mensen hebben hun medewerking al toegezegd. Gerrit Mosk tekende de reis van Kat in op een hedendaagse plattegrond. Dichter Peter van Lier uit Marum gaat een bundel samenstellen met werk van dichters die reageren op de avonturen van de walvisvaarder. Graficus B.C. Epker zal de reis op eigentijdse wijze verbeelden, en Gerrit Jan Zwier schrijft een essay waarin hij Kat vergelijkt met andere avonturiers.

Kessler sprak al met journalist en filmkenner Asing Walthaus die op zoek gaat naar geschikte films voor een filmfestival. Mogelijk komt er een tocht voor Nederlanders met een Groenlandse kano. Culinair onderlegde vrienden van het stel overwegen een arctisch kookboek, er wordt gedacht aan vertalingen van het dagboek in Deens, Groenlands en Engels. En dan zijn er natuurlijk nog talrijke mogelijkheden op het gebied van theater of muziek. Al dan niet met noordelijke componisten of eventueel met walvisgeluiden.


 

Wie zich geroepen voelt, kan zich melden. Dat geldt ook voor mensen die bijdragen willen leveren aan een website in wording of een Facebook-pagina. Buro HDK2018 doet vooral een ‘aanzet tot’. ,,Misschien gaan we door met enkele projecten.’’ Het is aan anderen om een artistiek leider aan te trekken, een begroting op te stellen en de feitelijke organisatie op zich te nemen. ,,Kortom, wij dragen het dan over aan de Amelander gemeenschap.’’

 

Een samenvatting van Kats wederwaardigheden

Begin augustus houdt een zware storm huis op de zee rond Groenland. Verschillende schepen ‘geraakten uit ons gezigt’, waar van enkele vergingen. Kat beschrijft hoe de schepen van medecommandanten Pieter Andersen en Albert Jans door het ijs worden verbrijzeld. Opvarenden kunnen zich soms redden op een ijsschots of weten op overgebleven schepen een plekje te vinden.

Het walvisspek en de levertraan drijven rond de schepen en trekken ijsberen aan. De bemanning schiet enkele beren ‘die door het volk van de twee bij ons zijnde schepen, wegen gebrek aan leeftogt, werden ingezouten’.

De stormen woeden voort, het ene na het andere schip bezwijkt. Met man en macht proberen de overgebleven walvisvaarders uit het ijs te blijven. Maar op 30 september drijft de zee de drie schepen in het ijs en worden ze ‘door ontzetten stooten in één oogenblik verbrijzeld’. Kat weet met enige leeftocht en zeven sloepen het vege lijf te redden.

In zijn dagboek schrijft hij: ,,De een zag den ander met droefheid aan, in zware gepeinzen verdiept, hoe en waar wij, in dezen treurigen toestand, waarin wij den dood voor oogen zagen, onze levensdagen zouden eindigen. Wij hadden geene zeilen, om eene tent op het ijs op te slaan, waaronder wij ons een weinig zouden hebben kunnen verschuilen.’’

Naast hen horen ze 78 man van commandant Pieter Andersen ‘Gode een gezang toezingen’. Bij de dageraad blijkt een groot deel van hen ‘van de ijsschots vergaan’. Hun eigen schots brokkelt af ‘van 200 tot 100 voeten in het vierkant’. Toch blijft Kat met een deel van zijn mannen op de schots, als anderen een poging doen land te bereiken. Daar krijgt hij spijt van. ‘De baren verhieven zich als torens in de lucht, makende in den langen donkeren nacht eene verschikkelijke vertooning, terwijl het zoute water vurige stralen uitschoot.’

Het is begin oktober, de mannen zitten met hun laatste scheepsbeschuiten op ijsschotsen en proberen land te bereiken. Kat valt tweemaal van het ijs, maar weet zich met twee haken te redden ‘vóór dat het ijs zich weêr toesloot, en moest zoo met mijne natte kleederen al den volgenden tijd gaan, hetwelk mij ongemeen verzwakte’. Maar dan, op 11 oktober, weten ze een lange strook ijs te betreden die hen aan land brengt. Ze zijn dan nog met achttien man. Ze vinden wat bessen, maar de nacht valt hen lang ‘door sneeuw en eenen harden kouden wind, alsmede door gebrek aan voed-sel, drank en warmte’. Hun natte kleding weerhoudt hen ervan te gaan liggen.

Bij het zoeken naar voedsel treffen de drenkelingen een heuveltje ‘door menschen handen van steenen op een gestapeld’. Dat geeft hoop de inwoners van het gebied te vinden. Het is omgekeerd. De ‘wilden’ vinden hen. In hun kano’s naderen ze het strand waar de mannen zich met moeite staande hebben weten te houden. Ze leggen contact en twee dagen later, als het weer het toelaat, halen de wilden Kat en de zijnen op.

‘Door eene onstuimige zee, met sterken wind, in twee kleine of smalle schuitjes, door het gewigt van drie man zwaar beladen, terwijl het water onophoudelijk over dezelve heenspoel-de, en zulks ondanks den voorafgaan de arbeid van dezen dag!’, schrijft Kat met bewondering.

Ze krijgen onderdak in de eenvoudige huizen, waar verschillende gezinnen in samenwonen. Hun redders delen hun britsen, eten en drinken met hen. ‘De overgroote liefde dier wilde menschen, welke waarlijk die van vele Christenen te boven gaat, maakte onze harten weemoedig en dankbaar tot God.’

Met hulp van de eskimo’s weten de walvisvaarders een handelspost te bereiken waar ze nog een behoorlijk lange tijd moeten wachten op een mogelijkheid terug naar Denemarken te varen. Pas in augustus 1778 zijn weer en wind hen gunstig gezind en in september weet Kat zich heelhuids bij zijn opdrachtgevers in Denemarken te melden. Via Lubeck en Hamburg komt hij op 27 september thuis aan bij vrouw en kind. ‘Het is mij onmogelijk deze zielroerende blijdschap te beschrijven. De menschen op straat hieven een vreugdegejuich aan en riepen elkander mijn terugkomst toe’, zo besluit hij zijn dagboek.

Filed Under: De Pers

Historische ontmoeting tussen vier avontuurlijke heren

19 april 2016 by Doortje Ponne

Tekst vierspraak Hidde Dirks Kat
Geschreven door: Dolph Kessler en Egbarta Veenhuizen

Datum: 3 januari 2016

Een historische ontmoeting tussen vier avontuurlijke heren. In een deftig pand in een mooie stad, ergens in het Hiernamaals. Het is avond; de zware, fluwelen gordijnen zijn dichtgeschoven en de gaslampen verspreiden een warm licht. Drie heren, ontdekkingsreizigers, zitten bij het knapperige haardvuur in de hoge kamer. Een deftig man, met in zijn hand een boek, belt aan, wordt door de dienstbode binnengelaten en loopt de kamer in. De bezoeker begroet de heren en voegt zich bij hen.

historische ontmoeting
Ernest Shackleton
historische ontmoeting
Hidde Dirks Kat
historische ontmoeting
James Cook
historische ontmoeting
Willem Barentsz


Hidde Dirks Kat:

Goedenavond heren, mijn naam is Hidde Dirks Kat. Staat U mij toe om mijn dagboek bij de boeken leggen die over U zijn verschenen? Ik voel mij enigszins bezwaard want mijn roem is, vergeleken met uw roem, uiterst beperkt en vrijwel uitsluitend op Ameland bekend! Maar toch, in alle bescheidenheid, durf ik U deze vraag te stellen.

Willem Barentsz:

Goedenavond heer Kat, wat een verrassing om U als naburige eilandbewoner te ontmoeten! Gaat U zitten; wilt U een glas wijn? Met mij is het minder gelukkig afgelopen dan met U! Maar eerlijk is eerlijk: nu ik mij in Uw dagboek verdiept heb geef ik toe dat ook U waarlijk grootse avonturen hebt meegemaakt. Ach, waren er op Nova Zembla ook maar wilden geweest die zich over ons ontfermd hadden! Dan had ik misschien net zo als U nog 40 jaar geleefd… Maar natuurlijk, leg uw dagboek gerust naast dat van mij. U hoort er thuis.

Ernest Shackleton:

Kom, kom, niet zo bescheiden, beste Kat! Weet wel dat ik alvorens mijn tochten naar Antarctica heb ondernomen ook uw dagboek heb gelezen en daar veel inspiratie uit heb geput. Mijn belangrijkste les die ik van U geleerd heb: nooit de moed opgeven en altijd achter de einder weer nieuwe kansen ontdekken! Hoe vaak heb ik niet tijdens mijn gevaarlijke tocht in 1914 te neergeslagen op mijn ijsschots gezeten vol mistroostige gedachten over mijn rampzalige lot dat mij en mijn bemanning te wachten stond… En dan herinnerde ik mij uw redding en dat u nimmer de moed heeft opgegeven, en zowaar, ik kreeg weer nieuwe energie! Kortom, waarde Kat, het is een eer om U te ontmoeten en uw dagboek naast dat van mij te zien liggen.

Captain James Cook:

Ha beste Hidde! Wat aardig om je nu eens te ontmoeten. Ja, wat hebben wij toch veel meegemaakt! Wij waren tijdgenoten! Jij werd gered door de wilden en ik werd anderhalf jaar na jouw redding helaas gedood door de wilden…Ik noemde hen toen inboorlingen. Ik geloof dat men hen nu, in het Aardse Tranendal, de Inuit en ‘native people’ noemt. Hoe dan ook, ik benijd je! Je hebt nog zo’n mooi, lang leven gehad na je redding! Jij kon terugkeren naar jouw lieve Jantje Jans en jouw kind en je bent een welvarend man geworden. Terwijl ik, och arme ik, mijn vrouw Elizabeth nooit meer in mijn armen heb kunnen sluiten na mijn derde reis. Mijn naam kent iedereen, de stille Zuidzee heb ik ontsloten! Tja, het Leven is wreed. Maar natuurlijk; je hoort er uiteraard bij. Wij zijn een goed kwartet, al zeg ik het zelf. Vertel ‘s hoe het met je is!

Aan het eind van die avond nemen de avontuurlijke heren hartelijk afscheid van elkaar en gaat ieder zijns weegs.

Filed Under: Verhalen

Persbureau Ameland

19 april 2016 by Doortje Ponne

Filed Under: Ameland

Kustmaand Ameland

19 april 2016 by Doortje Ponne

Filed Under: Ameland

Gemeente Ameland

19 april 2016 by Doortje Ponne

Filed Under: Ameland

Culturele hoofdstad 2018

19 april 2016 by Doortje Ponne

In  2018 is Leeuwarden Culturele hoofdstad van Europa. Alsof Hidde Dirks Kat dit geweten heeft toen hij 200 jaar geleden in 1818 zijn dagboek publiceerde. Het ligt dan ook helemaal voor de hand om het Amelander Hidde Dirks Kat jaar 2018 en Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 aan elkaar te gaan linken. Leeuwarden Culturele Hoofdstad is natuurlijk een mega manifestatie op Europees niveau. Maar ook het Hidde Dirks Kat jaar heeft de potentie om uit te groeien tot een prachtig en verrassend evenement. Er zijn verschillende aangrijpingspunten voor samenwerking.

lch2018

Er is een gesprek geweest met Immy Jonkman van het Culturele Hoofdstad 2018. Zij heeft het project onder de aandacht gebracht van een paar grote evenementen die in het kader van CH 2018 gaan plaatsvinden. Uit haar email het volgende citaat:

 
“Ik heb gisteren gesproken met Dolph Kessler, de man achter het project Hidde Dirks Kat. Meegestuurd heb ik informatie over dit project. Het is een breed project over een 18e eeuwse walvisvaarder die strandde op Groenland. Mooi verhaal. Project is breed, maar ziet er goed uit. Ik heb jullie namen ook even genoemd.

  • Sense of Place vanwege de waddenconnectie.
  • Explore the North vanwege de link met het noorden: men wil middels dit project Ameland ook positioneren als de gateway naar Noord Europa. In het programma daar ook aandacht voor (verder zie ik ook wel een link met the sea the sea, pak ik zelf even op).

Het project heeft nu een projectleider nodig. Dolph en zijn vriendin hebben het tot op heden getrokken, maar krijgen het druk met andere dingen. Daarnaast is er natuurlijk geld nodig. Ik heb ze op het spoor van het Iepen Mienskipsfûns gezet voor in ieder geval de eerste fase (projectleider aantrekken + plan verder uitwerken + begroting).”

Filed Under: Over het Project

Smeltende ijskappen

19 april 2016 by Doortje Ponne

Hieronder enkele YouTube-links naar relevante websites

1. Melting Point Greenland

Gepubliceerd op 21 dec. 2012

2013 National Headliners Award First Prize Environmental Reporting:

“In the summer of 2012, one of the most vital ecosystems on earth, the Greenland ice sheet, experienced a meltdown that alarmed scientists the world over. Greenland is an island encased in ice and it’s the world’s second largest ice sheet after Antarctica. That summer, ninety-seven percent of the surface ice melted. “Melting Point” is a comprehensive examination of this event. Videographer Snorre Wik shot the footage under tough conditions—hauling around 1,000 pounds of gear by helicopter, by SUV (on Greenland’s mostly dirt roads) and out on a thinning ice sheet made treacherous by the sun. Wik improvised to get the shots he needed—lying on helicopter floors to steady his camera without a gyro-stabilized mount, or holding his DSLR by hand on the dashboard of SUVs. His efforts were both breathtaking and disturbing.
Additionally, Jens Christiansson is responsible for filming the destruction of the Watson River bridge. Marco Tedesco and his team of researchers filmed the moulins and ice cap during the record meltoff.”

 

2. Huge Lakes Found Under Greenland’s Ice Cap!

Gepubliceerd op 22 jan. 2015

Scientists using satellite images and data from NASA’s Operation IceBridge have found evidence of a drained and refilled subglacial lake beneath northeastern Greenland’s Flade Ice Cap. This sub-ice body of water is only one of a handful that have been detected in Greenland and its presence sheds new light on how the Greenland Ice Sheet reacts to warming temperatures.

 

3. What Scientists Are Seeing Over Greenland

Gepubliceerd op 26 sep. 2015

Why are scientists out flying over Greenland, drilling into its ice, and monitoring it from space? The answer is that they see it as a bellwether of future Earth. Scientists are sampling, drilling, and flying over this great island because they believe it may be a bellwether of future Earth. Greenland is two million square kilometers of land… 81% of which is covered by a giant central ice cap, the Inland Ice. Here is 2.8 million cubic kilometers of ice… layered and packed over the millennia. Its thickest points lie beneath two massive ridges… the northern at 3 kilometers thick, the southern over 3.2 kilometers.

The Inland Ice basin is framed by parallel mountain ranges. Its bedrock basement floor is down near sea level… depressed by the weight of the ice above it. If this ice sheet were to melt, the land beneath would be underwater, dotted with small islands. Over time, with the weight lifted, it would gradually rise. Today, the sheer mass of the Inland Ice exerts a gravitational pull on surrounding oceans. This pull raises sea levels all around the island.

In the event of extreme melting, a recent study showed that sea levels would actually drop out to a distance of about 1000 kilometers. More distance shores, however, would experience an average global sea level rise of over 7 meters.

Filed Under: Klimaatverandering

Een geschiedenis van de poolgebieden door Louwrens Hacquebord

19 april 2016 by Doortje Ponne

(De tekst hieronder is een gedeelte uit de recensie van Sjaanfanameland op infonu.nl. De volledige tekst vindt u hier)

haquebord

In Wildernis, woongebied en wingewest doet Louwrens Hacquebord verslag van zijn onderzoek naar de verandering van het Noordpoolgebied, het gebied dat in de Griekse mythologie werd gezien als een mooi en vruchtbaar land dat zich onder de Poolster uitstrekte maar moeilijk te bereiken was. Toch hebben zich er mensen gevestigd. Het zijn bijna ontoegankelijke ijswoestijnen van een adembenemende schoonheid, vol uitdagingen voor wie ze aan wil gaan. Het zijn ook prachtige woongebieden voor een niet zo heel grote groep bewoners die nooit anders zou willen dan hier wonen.

De gebieden zitten tevens vol grondstoffen en fossiele brandstoffen waar door diverse maatschappijen op geaasd wordt. De drie functies bestaan naast elkaar en conflicteren. Archeoloog, fysisch geograaf en Noordpoolonderzoeker Louwrens Hacquebord, verbonden aan de Rijksuniversiteit van Groningen (RUG), deed vijfendertig jaar onderzoek naar de exploitatie van de poolgebieden. De weerslag van dat onderzoek vormt het boek ‘Wildernis, woongebied en wingewest’

Expedities

Hij maakte verschillende expedities en beschreef de woon- en leefsituatie van de bewoners door de eeuwen heen en onder welke barre omstandigheden zij hadden geleerd om te overleven. Onderdeel van het leven was de jacht op walvissen en ijsberen, de strijd om eten te vinden en de nederzetting te beschermen, de walrussen en zeehonden die op het menu stonden en grondstoffen leverden voor warme kleding en schoeisel. Hij laat ook zien hoe er steenkool uit de bevroren grond werd gehaald en hoe men er tegenwoordig olie en gas wil winnen. Ook passeert de strijd van natuurbeschermingsorganisaties de revue, organisaties die de gebieden proberen te beschermen tegen de inbreuk.

Lees de volledige recensie van Sjaanvanameland  hier.

Filed Under: Groenland

Cor Gransbergen over walvisvaart

19 april 2016 by Doortje Ponne

Journalist Jan Kraak interviewde op op 16 februari 1971 de Amelander walvisvaarder Cor Gransbergen. Hieronder de tekst van het interview.  Het originele artikel bevind zich in het archief van de Leidse Courant.  Bijna 40 jaar later (in 2010) werd dhr. Gransbergen geïnterviewd in “Seereisen Magazine“, een Duitstalig interview met veel informatie over het leven aan boord van de Willem Barentsz I.

cor gransbergen

Waar eens walvisvaarders woonden bloeien nu landbouw en toerisme

“Het stikte vroeger op Ameland van de walvisvaarders. Ik heb 10 jaar op de walvisvaart gezeten, op 1 van de 18 jagers van de Willem Barends. De tocht ging naar de Zuidpool, waar je ijsbergen tegenkwam groter dan Ameland. Als plotseling de wind opstak moest je zorgen datje wegkwam. Het werd dan ijzig koud. De zee zo dik als vla, je zag kleine ijsschotsjes ontstaan die dan aan elkaar vastvroren. Als je met je schip er in bleef steken, dan kwam je er niet meer uit. Dan zat je een half jaar in het ijs gevangen.” Aan het woord is dhr. C. Gransbergen (48). Hij pakt 2 dozen vol dia’s om die op het scherm te projecteren.

De walvisvaart is voor Nederland en voor Ameland verleden tijd. Maar op weinig plaatsen in Nederland zijn de tastbare historische bewijzen van de walvisvaart op de arctische gebieden zo goed bewaard gebleven als op Ameland. Het aandeel van de Amelanders aan de vaart is groot geweest. Ook hun soms niet geweldloze gedragingen. Op dat gebied hadden de Nederlanders een slechte naam.

In een briefwisseling tussen de Deense vertegenwoordigers en predikanten op Groenland en het hof in Kopenhagen werd meerdere malen op de schandalige handelswijze gewezen. Hier een fragment uit zo’n brief: “Tot besluit moet ik over de schandalige handelswijze rapporteren van 6 Hollandse schepen, die in 1725 uit de haven van Nepisene binnenkwamen en meteen daarna geweld pleegden tegen ons volk en een huis veroverden. De Groenlanders, die onder alle omstandigheden de waarheid plegen te spreken hebben gemeld, dat het scheepsvolk, dat buiten de haven lag, het huis in brand hebben gestoken. Het was te wensen dat men de kerels kon vatten en enige represaillemaatregelen kon nemen tegen een zo schandelijk gedrag”. Groenland 4juli 1727.

Schrikbarend wreed

Het rampjaar 1777 bracht een heel andere wending in de walvisvaart op het noorden. De ramp gebeurde voor de oostkust van Groenland. Onder de walvisvaarders bevond zich ook de commandeur Hidde Dirks Kat van Hollum op Ameland.. In zijn dagverhaal staat hoe hij met 5 schepen op 17 mei door wind en ijs wordt overvallen. Door stroom en wind dreven zij verder af. De schepen van Pieter Andersen en Albert Jans werden het eerst door het ijs gekraakt. Op 20 september worden de 3 overgebleven schepen vernield. Hidde Dirks Kat in zijn dagverhaal: “Rondom was de werking van het ijs onbeschrijflijk wreed en schrikbarend”. Slechts enkele bemanningsleden keerden terug.
Op Ameland zijn nog veel commandeurshuisjes te vinden. In een woning van 1751 is de oudheidskamer ingericht. Een der kamers heeft een wand met tegels met bijbelse afbeeldingen en daartussen een grote muurtegel met de afbeelding van een walvisvaarder. Ook is er een kajak van Hollandse makelij te zien. Op Ameland vindt men bij verschillende huizen en in de tuinen nog grote walviskaken, als herinnering aan de harde tijd van de walvisvangst.

Waaghalzen

De heer Gransbergen zegt: “Ameland moet het nu van de landbouw en het toerisme hebben. Maar de bloeiperiode voor Ameland is door de Walvisvaart ingeluid. In de beginperiode namen ruw geschat bijna 800 Amelanders aan de walvisvangst deel op een bevolking destijds van 3000 inwoners. Zomers waren er geen mannen meer en hadden de vrouwen het voor het zeggen. De walvisvaart werd uitgeoefend met eikehouten schepen van 23 meter lang en 8 meter breed met een bemanning van 50-80 koppen. Het is een enorme waaghalzerij geweest om met dergelijke schepen op walvisvangst te gaan.“

“Vanuit het kraaiennest werd gespeurd naar de ademstralen van de walvissen. Werd een walvis ontdekt dan werden de sloepen gestreken en de harpoenier trachtte zijn harpoen in het monster te werpen. Was het raak dan wikkelde het touw aan de harpoen met grote snelheid af, omdat het getroffen dier diep in zee dook. Kwam de walvis weer boven dan werden meer harpoenen in het dier geworpen. Het was soms een urenlange strijd om het dier uit te putten en dat allemaal vanuit een gammele sloep.”

“De Amelanders waren goede walvisjagers. Ze begonnen er soms al heel jong mee. Van commandeur Schut is bekend dat hij al op 4-jarige leeftijd met zijn vader ter walvisvaart ging. De commandeur van de bekende “Jonge Jan”, Hans Berents, heeft het ruwe werk meer dan 30 jaar vol kunnen houden. Op zijn grafsteen staat de “Jonge Jan” afgebeeld. Op de begraafplaatsen hadden de overleden mannen een schip en de vrouwen een huis op hun grafsteen.”

Laatste jacht

“De eerste Willem Barends heeft van 1946 tot en met 1954 gevaren, de tweede, die groter en moderner was, van 1955 tot 1964. In totaal zijn er in die periode 27.475 walvissen gejaagd. Daar waren vissen bij van 30 tot en met 100 ton.
De man in de barrel boven in de mast was zeer belangrijk. Hij speurde de vissen op maar gaf ook aanwijzingen aan de harpoenier bij het richten. Als het echt vroor kon je niet schieten. Alles zat dan onder het ijs. Je was op jacht in een gebied zo groot als Nederland en Belgie samen.“

“De jagers en boeiboten waren overal in het gebied. Als een walvis geschoten was pompte de jager het dier op, platte er een vlag met zender en lamp op. De boeiboot kwam er op af om de walvis naar het fabrieksschip te brengen. Als het schip langszij kwam ging het dier enorm te keer en de boeiboot werd hevig heen en weer geslingerd. Het was onverantwoord over het dek te lopen. Als je het deed moest je het secuur uitmikken en een sprint nemen. Had je verkeerd gemikt dan sloeg je overboord.”

Met de Nederlandse walvisvaart is het nu gedaan. Maar bij een bezoek aan Ameland treft men nog onderkaakstukken van walvissen aan die indertijd meegebracht zijn door de walvisvaarders. De kaakstukken zijn door vele Amelanders gebruikt als afrasteringspalen. De Oudheidkamer, de oude commandeurswoningen, de grafstenen en de walviskaken zijn nog de enige herineringen aan het glorieuze walvisvaartverleden van de Amelanders.

Jan Kraak

 

(klik op artikel om te vergroten)

cor gransbergen over walvisvaart

Filed Under: Walvisjacht

Het rampjaar 1777

19 april 2016 by Doortje Ponne

Eerste helft van “Een koud verblijf in Groenland en Canada”, een artikel uit  Nederlanders in de poolwinter,  onder redactie van Louwrens Hacquebord.  Groningen: Arctisch Centrum, Rijksuniversiteit Groningen. Jur R Leinenga gaat hier dieper in op de schipbreuken bij Groenland in het rampjaar 1777.

(klik op afbeeldingen om te vergroten)





Filed Under: Walvisjacht

Reis Hidde Dirks Kat op moderne zeekaart

19 april 2016 by Doortje Ponne

Het is natuurlijk erg interessant om op moderne zeekaarten de route te zien die  Hidde Dirks  Kat in 1777 en 1778 heeft gevaren.

Gerrit  Mosk, een ervaren zeezeiler, heeft na veel speurwerk en met enkele aannames (Hidde Dirks Kat geeft in zijn dagboek uitsluitend de breedtegraden aan), de route die is afgelegd aangegeven op een hedendaagse zeekaart van de Norwegian Sea.

Voor de duidelijkheid is de route hier en daar voorzien van een rode stip. Die hebben verder geen betekenis.

moderne kaart roode stippen

Filed Under: Dagboek Hidde Dirks Kat

Kaart bij het dagboek van Hidde Dirks Kat

19 april 2016 by Doortje Ponne

Bij het dagboek van Hidde Dirks Kat hoort een grote gedetailleerde kaart van zijn reis. Op deze kaart zijn tal van aanwijzingen te lezen. Hieronder de kaart in zijn geheel. De kaart is opgedeeld in 9 vakken. Als u op zo’n vak klikt verschijnt een vergroting van dat kaartdeel en kunt u de details lezen (in voorbereiding).

kaart800

Filed Under: Dagboek Hidde Dirks Kat

Over de Inuit op Groenland

19 april 2016 by Doortje Ponne

Hidde Dirks Kat noemt de Inuit op Groenland in zijn dagboek  “wilden”. Voor die tijd een begrijpelijke beschrijving. Hij was overigens buitengewoon lovend over zijn redders. Tot voor kort was Eskimo’s de aanduiding voor de bevolking van Groenland en Noord Canada. Eskimo betekend  “rauw vlees eter”. Tegenwoordig wordt gesproken van Inuit. Over de Inuit op Groenland vindt je hieronder vind je informatie uit 4 bronnen: Wikipedia, isgeschiedenis , Landenweb en de video hieronder.

1. Video over het traditionele Inuit-leven

Onderstaande video betreft Inuit op Alaska (dus niet de Inuit op Groenland). Toch geplaatst omdat het een aardige indruk geeft van de levenswijze van de Inuit.

2. Inuit op Groenland: Uit Wikepedia

Inuït is de naam waarmee de Eskimo’s van Groenland en Canada zichzelf aanduiden. De Eskimo’s van Alaska worden Joepik (Engels Yupik) genoemd, en zijn verwant aan de Siberische Joepik van het noordoostelijke gedeelte van het Russische Verre Oosten. Het woord inuit is het meervoud van inuk, dat mens of echte mens betekent in het Inuktitut.

Het woord Inuit wordt ook gebruikt als alternatief voor de benaming Eskimo, omdat die term door sommige Inuit als beledigend wordt beschouwd. De Inuit Circumpolar Conference van 1977 in Barrow (Alaska) besloot om als overkoepelende term het woord Eskimo te vervangen door Inuit, ongeacht welke plaatselijke namen in gebruik zijn en ook voor minderheden die er niet toe behoren, zoals de nauw met de Inuit verwante Joepik. Dit advies wordt in het Nederlands niet algemeen gevolgd. De Joepik zien zichzelf liever aangeduid als Eskimo. In Nederland behartigt de Stichting Arctic Peoples Alert de belangen van de Inuit.

De Inuit spreken verschillende talen van de Eskimo-Aleoetische taalgroep (de Inuittalen), waarvan Inuktitut in Canada en het Groenlands het meest gesproken worden. De Inuittalen zijn agglutinerend van aard: de inhoud van een gehele zin wordt vaak gegeven in de vorm van één, complex woord. In Groenland is het Groenlands niet alleen ambtstaal, maar tevens de enige taal die het grootste deel van de bevolking leert. De Inuit kennen geen literaire traditie, wel bezitten zij een rijke schat aan mondeling overgeleverde mythen en verhalen, de Inuitmythologie.

3. Van de website van isgeschiedenis

Op 11 september 2014 gaf de Tweede Kamer aan dat zij tegen vergroting van de walvisvangst bij Groenland was. Een meerderheid in de Kamer hoopt dat staatssecretaris Sharon Dijksma er tijdens de komende vergadering van de Internationale Walvisvaart Commissie alles aan doet om een verzoek van Denemarken namens Groenland om het quotum te verhogen, te pareren. Het gaat hierbij om een quotum voor eigen gebruik van de Inuït.

Eskimo’s

De term Inuït wordt gebruikt om de oorspronkelijke bewoners van Canada en Groenland aan te duiden. Deze staan ook bekend onder de naam Eskimo’s, maar omdat de meeste oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika dit als een scheldwoord ervaren, probeert men deze naam steeds vaker te vermijden. Niet iedere Eskimo noemt zichzelf echter Inuït. Groepen Westelijke Eskimo’s – dat wil zeggen zij die in Alaska en het oosten van Siberië wonen – noemen zichzelf Yupik.
De naam Eskimo werd waarschijnlijk geïntroduceerd door de Fransen in de zeventiende eeuw. Zij duidden twee verschillende inheemse groepen aan als grands esquimaux (de Inuït) en petits esquimaux (de Innu, een niet met de Inuït verwante stam). Verschillende stammen gebruikten een op dit woord gelijkende term om de andere stammen aan te duiden. Lang werd gedacht dat dit zoiets betekende als eter van rauw vlees, maar tegenwoordig is bekend dat het woord iets betekent in de trant van pelsjager op sneeuwschoenen of sneeuwschoenmaker.

Sneeuw

Van Inuït wordt vaak beweerd dat ze een abnormaal aantal woorden voor sneeuw hebben. Dit idee werd voor het eerst ter wereld gebracht in The Handbook of North American Indians uit 1911 van de antropoloog Franz Boas. Boas meld daarin dat de Eskimo’s vier verschillende woorden hebben voor sneeuw en het Engels maar één. Later werd het aantal woorden steeds verder uitgebreid. Veel van deze woorden waren echter onderdeel van verschillende dialecten, of hadden betekenissen als sneeuwstorm, ijzel, rijp etc.

Levenswijze Inuït

Traditioneel leefden de Inuït voornamelijk van zeehonden, walrussen en walvissen. In het koude noorden waren groenten immers haast niet te verbouwen. Op de dieren werd gejaagd met kleine kano’s of zogenaamde Umiaks. Deze boten werden gemaakt van een geraamte van drijfhout dat bespannen werd met aan elkaar genaaide huiden. De boten werden waterdicht gemaakt met dierlijk vet. In de winter woonden de meeste Inuït inderdaad in Iglo’s, maar in de zomer woonden zij in tenten.

Walvisvangst

In de twintigste eeuw veranderde het leven van de Inuït drastisch. Zo heeft de sneeuwmobiel de hondenslee vervangen als belangrijkste vervoer over land. De pijl en boog waarmee de Inuït jaagden heeft plaatsgemaakt voor harpoenen. Sinds de jaren vijftig stelde de Amerikaanse overheid ook scholing  voor de Inuït verplicht. Inuït maken ook steeds vaker gebruik van Westers voedsel, dat zij Qallunaat noemen. Veel Inuït werken tegenwoordig als mijnwerker, of op de Canadese olievelden. Een grote groep Inuït leeft tegenwoordig daarom ook in westerse huizen.

Sinds 1986 bestaat een moratorium op de walvisvangst. Deze werd door de Internationale Walvisvaartcommissie ingesteld om het teruglopen van de walvisstand een halt toe te roepen. Hierop werden wel enkele uitzonderingen ingesteld. Zo mocht Japan bijvoorbeeld jaarlijks enkele honderden walvissen vangen voor ‘wetenschappelijke doeleinden’. Om de tradities van de Inuït niet verloren te laten gaan werd ook voor hen een uitzondering gemaakt.

4. Van de website “Landenweb”

De oudheid

De Inuit, de oerbewoners van Groenland, kwamen via Alaska naar het oosten getrokken en uiteindelijk via het Canadese Ellesmer Island op Groenland terecht gekomen.Dit alles moet ongeveer 5.000 jaar geleden hebben afgespeeld gedurende een klimatologisch warme periode. Deze steentijdmensen worden Independence-1- cultuur genoemd (naar de vindplaats van archeologische vondsten) en vestigden zich in het noorden van Groenland. Deze nomadische groep bestond waarschijnlijk uit niet meer dan ca. 500 personen die zich in leven hielden door de jacht op ijsberen, muskusossen en andere dieren.

Het Sarqaq-volk bereikte Groenland ca. 1.000 jaar voor Christus. Zij brachten als eersten honden mee die gebruikt werden als lastdieren. De Sarqaq-cuktuur en de Independence-1-cultuur versmolten en vestigde zich wat zuidelijker ter hoogte van de Disko-baai (West-Groenland). Ongeveer 500 v. Chr. werd het klimaat weer kouder en verdween de Sarqaq- cultuur op mysterieuze wijze. Ca. 100 v. Chr. Vestigde de Dorset-cultuur zich op Groenland. Zij kwamen van het tot Canada behorende Baffin Island en introduceerden de harpoen en de eerste sneeuwhutten of iglo’s.

Vikingtijd

Ca. 900 na Chr. raakte de viking Gunnbjørn Ulffson uit de koers op weg naar IJsland en overwinterde in een fjord in de buurt van Ammassalik aan de oostkust van Groenland. Hij was daarmee de eerste Europeaan op Groenland. Rond 950 arriveert Snæbjørn Galti die gevlucht was uit IJsland vanwege een familievete. Toen hij weer naar huis terugkeerde waren er vele compagnons van Galti gestorven. In 982 wordt de Noor Erik de Rode (Eiríkur Raude Porvaldsson) verbannen naar IJsland na een bloedwraak- kwestie. Hij zeilde echter door naar Groenland en rondde Kaap Farewell waarna hij landde op een klein eiland en daar ook overwinterde. De volgende zomer zeilde hij verder en bouwde een boerderij op een geschikt stuk land.

In 986 keerde Erik terug naar IJsland en prees “Grænland” aan als een uitstekend land om zich te vestigen. Dit was uiteraard alleen bedoeld om mensen naar Groenland te lokken. Niet lang daarna vertrok hij dan ook met dertig schepen naar Groenland, waarvan er maar veertien aankwamen. Er werden twee nederzettingen gesticht, allebei aan de westkust: de Oostkolonie (Østerbygd) en de Westkolonie (Vesterbygd) in het gebied van de tegenwoordige hoofdstad Nuuk. Op het hoogtepunt van de vikingtijd waren er 300 boerderijen op Groenland en woonden er ca. 5.000 vikingen.

De Dorset- cultuur en alle andere culturen gaan rond het jaar 1000 op in de Thule- cultuur, de laatste groep Inuit die Groenland bereikten en zich binnen 150 jaar over heel Groenland verspreidden. Zij gebruiken de kajak voor de robbenjacht en de hondenslede voor het vervoer van mensen en goederen. Een klimaatverandering in de 12e eeuw dwong de Thule zuidwaarts te gaan en als gevolg daarvan versplinterde de Thule-cultuur in een aantal subculturen. Er zijn veel archeologische bewijzen dat de hedendaagse Inuit, de Inussuk- cultuur, afstammen van de Thule.

Noorse overheersing

In 1261 werd Groenland geannexeerd door Noorwegen en er werd een handelsmonopolie afgekondigd. Eind 13e eeuw werd het weer kouder op Groenland waardoor de gletsjers oprukten, dieren stierven van de kou en de zee bezaaid was met ijs waardoor scheepvaart niet meer mogelijk was. De toestand werd nog verergerd doordat de haven van Bergen in Noorwegen vernietigd was door de oorlog met de Hanse –steden in 1392. Hierdoor was er geen aanvoer van goederen en voorraden naar Groenland mogelijk. Rond 1400 was er geen enkel contact meer mogelijk met Groenland en een eeuw later waren alle Europeanen verdwenen. Er doen verschillende verhalen de ronde wat er met ze gebeurd is. Onwaarschijnlijk is dat ze door de Inuit uitgeroeid zijn omdat de Inuit daar de middelen niet voor hadden. Andere theorieën waren dramatische klimatologische veranderingen, een rupsenplaag, massale emigratie naar Noord- Amerika, totale vermenging met de Inuit of gekidnapt door Engelse piraten. Deze laatste theorie wordt enigszins ondersteund door op schrift gestelde documenten, maar verklaard nog steeds waarom alle inwoners op een gegeven moment verdwenen waren. De verdwijning van de Groenlandse kolonie blijft een van de grootste mysteries in de geschiedenis.

Deense overheersing

Na de verovering door Denemarken van Noorwegen in 1380 en het verdwijnen van de Groenlandse kolonie duurde het een hele tijd voordat geprobeerd werd om van Groenland weer een kolonie te maken. Door de speculaties over een noordwest- passage via Groenland naar het Verre Oosten kwam Groenland weer in beeld. Ook de walvisvangst zorgde ervoor dat er jaarlijks rond de tienduizend Europeanen bestaande uit Denen, Britten, Noren, Hollanders, Duitsers en Basken in Groenland aan wal kwamen en zich daar uiteraard ook vermengden met de Inuit. Hoewel de Deense koning Christian IV al in 1605 Groenland claimde, duurde het tot 1721 voordat er weer een handelspost en een zendingspost gevestigd werden op Groenland. De missionarissen van de zendingspost waren zeer succesvol in het bekeren van de Groenlandse bevolking tot het christendom.
In 1776 riepen de Denen een handelsmonopolie uit waardoor alleen Deense schepen van de Koninklijke Groenlandse Handelsmaatschappij handel mochten drijven met Groenland. Dit handelsmonopolie zou uiteindelijk duren tot 1950. In 1888 slaagde Fridtjof Nansen erin om als eerste Europeaan het landijs over te steken. In 1924 werd de soevereiniteit over Groenland door Denemarken, betwist door Noorwegen. De zaak werd voorgelegd aan het Internationale Gerechtshof in Den Haag. Het resultaat was dat Denemarken de soevereiniteit kreeg over het gehele eiland.

In 1940 werd Denemarken bezet door de Duitsers en begin 1941 werden er al militaire bases door de Amerikanen gevestigd op Groenland hoewel ze op dat moment nog niet eens officieel in oorlog waren met de Duitsers. De Denen kwamen met de Amerikanen overeen dat de bases na de oorlog zouden worden afgebroken. Door de Koude Oorlog zou dit pas in 1958 gebeuren.
In 1953 werd Groenland officieel een provincie van Denemarken en werden de Groenlanders volwaardige Deense staatsburgers. Twintig jaar later wilde de bevolking van Groenland echter meer zeggenschap hebben, vooral over binnenlandse aangelegenheden. Op 1 mei 1979 werd het provinciebestuur vervangen door het Landsting (parlement) en de Landstyre (regering) nadat de Groenlandse bevolking zich in een volksstemming had uitgesproken voor gedeeltelijke autonomie.

De grootste partij van Groenland, de sociaal-democratische Siumut, vormde in december 2002 met de extreem-linkse IA (Inuit Ataqatigiit, Eskimo Broederschap) een regeringscoalitie. De nieuwe regering streefde naar meer onafhankelijkheid ten opzichte van Denemarken. Op 15 januari 2003 stapte de IA uit de coalitie, omdat de chef van de kanselarij een vrouw opdracht had gegeven boze geesten uit te drijven. Premier Enoksen vormde vervolgens een nieuw kabinet met de Atássut-partij.

Op 26 november 2008 spraken de Groenlanders zich in een referendum massaal uit (met een drie vierde meerderheid) voor zelfbestuur. Groenland krijgt hierdoor op 21 juni 2009 zelfbestuur, en daarmee ook zelfbeschikkingsrecht op de natuurlijke rijkdommen van het land. Groenland blijft overigens voorlopig nog wel in los verband onderdeel van het Deense koninkrijk. De autonomie van Groenland wordt uitgebreid naar dertig nieuwe terreinen, waaronder politie, rechtspraak en het maritieme milieu.

De linkse oppositiepartij Inuit Ataqatgiit (IA) won begin juni 2009 de parlementsverkiezingen in Groenland. Daarmee kwam er een einde aan de dertigjarige alleenheerschappij van de sociaaldemocratische Siumut-partij. Met 44% van de stemmen was de IA de grote winnaar. De Siumut-partij, die sinds 1979 de regering vormde, kreeg slechts 26% van de stemmen, een duidelijke afstraffing door de kiezers voor een serie corruptieschandalen. In 2013 wordt Aleqa Hammond van de Siumit-partij gekozen als eerste vrouwelijke premier.

Filed Under: Groenland

Over Groenland

19 april 2016 by Doortje Ponne

Bron: Wikepedia

Groenland (Groenlands: Kalaallit Nunaat, “Land van de Groenlanders”; Deens: Grønland) is een autonoom gebied binnen het Koninkrijk Denemarken, gelegen tussen de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan, ten oosten van de Canadese Arctische Eilanden. Hoewel het geografisch een deel is van het continent Noord-Amerika, wordt Groenland politiek en cultureel geassocieerd met Europa (vanwege de historische banden met Denemarken en Noorwegen). Het land wordt, op een aantal kleinere eilanden na, nagenoeg volledig gevormd door één groot eiland dat ook Groenland heet. Groenland wordt bewoond, maar niet continu, door Indianen sinds 2500 v.Chr. Op het eind van de 10e eeuw vestigden Noren zich op het toen onbewoonde zuidelijke deel van Groenland. In de 13e eeuw kwamen de Inuit aan, en in de 15e eeuw werden de Noorse kolonies verlaten. In de vroege 18e eeuw werd het contact tussen Scandinavië en Groenland hersteld en Denemarken vestigde zijn heerschappij over Groenland.

groenland-2

Groenland werd een Deense kolonie in 1814, na eeuwen onder de heerschappij van Denemarken-Noorwegen. Met de Grondwet van Denemarken van 1953 werd Groenland een integraal deel van Denemarken. Hierop volgde een periode van culturele assimilatie (‘danisering’). In 1979 verleende Denemarken zelfbestuur aan Groenland en in 2008 koos Groenland ervoor om meer macht van de Deense regering aan de lokale Groenlandse regering over te dragen. De wet werd het jaar daarop van kracht, met de Deense regering verantwoordelijk voor buitenlandse zaken, beveiliging (defensie, politie en justitie), het financieel beleid en het toekennen van een subsidie van 3,4 miljard Deense kronen, of ongeveer € 7.900 per Groenlander per jaar. Groenland is ’s werelds grootste eiland (Australië en Antarctica zijn weliswaar groter, maar worden als continenten gezien en niet als eilanden). Met een bevolking van 56.615 inwoners (schatting van januari 2011) is het het dunstbevolkte afhankelijke gebied of land van de wereld, met een bevolkingsdichtheid van 0,03/km².

Geografie

Groenland hoort geografisch bij Noord-Amerika en geologisch gezien tot het Canadese schild. 80% van het land is bedekt met een ijslaag van maximaal 3 km dikte. Alleen de kuststrook van 15–150 km breed, vooral in het zuiden en westen, is bewoonbaar, mede door de invloed van de Golfstroom. De kusten zijn ingekerfd met enorme fjorden en gletsjers, waar regelmatig ijsbergen van afbreken. Vanwege de zeer noordelijke ligging van Groenland is het vaak moeilijk om de grootte van Groenland in de juiste verhouding te zien op een kaart, het land heeft op een Mercatorprojectie ogenschijnlijk de grootte van Afrika. De oppervlakte van Groenland is echter met 2.166.086 km² net iets kleiner dan die van het Arabisch schiereiland (vergelijkbaar met vier keer de oppervlakte van Frankrijk). Het zuidelijkste punt van Groenland is Kaap Vaarwel en het noordelijkste punt op het vaste land is Kaap Morris Jesup. De Grand Canyon van Groenland is een in 2013 ontdekte kloof onder de ijslaag.

Klimaat

Groenland heeft grotendeels een poolklimaat in het binnenland en een toendraklimaat langs de kust. In een dunne strook langs de zuidwestkust heeft de zee een matigende invloed. In de winter kan de temperatuur zakken tot -50 °C in het binnenland. In de zomer is het -10 °C in het binnenland en is het langs de kusten 0 tot 10 graden. Aan de zuidwestkust kan het zomers soms tegen de 20 °C worden

groenland-3

Geschiedenis

Volgens archeologen is Groenland sinds 2500 voor Chr. vrijwel voortdurend in minstens één deel van het eiland bewoond geweest door een van de verschillende, elkaar opvolgende, Inuit-culturen, komend uit Noord-Amerika.
981 – De Noor Erik de Rode landt via IJsland op de Groenlandse kust.
985 – Vestiging van de eerste Europese kolonisten.
Ca. 1000 – Invoering van het christendom door Leif Eriksson.
1261 – Groenland onder Noors bestuur.
1397 – Groenland officieel Deens gebied (Unie van Kalmar).
15e eeuw – De Vikingkolonies verdwijnen door het kouder worden van het eiland, als gevolg van het veranderende klimaat (kleine ijstijd).
1721 – Begin herkolonisering door Denemarken.
1774-1951 – De handel met Groenland is een staatsmonopolie.
1931 – Noorwegen bezet een deel van Oost-Groenland, na een uitspraak[4] van het Permanent Hof van Internationale Justitie in Den Haag vertrekken de Noren weer.
1951 – Deens-Amerikaans verdrag m.b.t. gemeenschappelijke verdediging van Groenland.
1953 – Groenland wordt een integraal deel van Denemarken.
1979 – Groenland verkrijgt zelfbestuur binnen het Deense koninkrijk.
1982 – Groenland stemt in een referendum voor uittreding uit de Europese Gemeenschap.
1985 – Groenland verlaat de Europese Gemeenschap.
2009 – Op 21 juni 2009 kreeg Groenland vrijwel volledig zelfbestuur. Dit naar aanleiding van een referendum gehouden in 2008 waarbij 3/4 van de Groenlanders voor meer autonomie stemde.

Bevolkingsgroepen

De oorspronkelijke inwoners, de Inuit (ook Eskimo’s genoemd), zijn vanouds nomaden. Samen met de Groenlanders, een vermenging van Denen en Inuit, vormen zij 88% van de bevolking van 57.600. De overige 12% zijn van Europese komaf, waarvan het grootste deel Deens is. Verreweg de meeste inwoners leven in het zuidwesten. In de basis Thule zijn Amerikaanse soldaten gelegerd.

Religie

Het merendeel van de Groenlanders is christelijk. Ruim 64,2% van de Groenlanders behoort tot de Evangelisch-Lutherse Kerk, dit was tot 1954 de staatskerk. 30,2% van de Groenlanders behoort tot een andere christelijke kerk, 3,6% is niet religieus.

Taal

Van de ca. 58.000 mensen die in Groenland leven, spreken er ongeveer 51.000 Groenlands, 6000 Deens (meestal als tweede taal) en de rest spreekt andere talen. Deze laatste groep bestaat vaak uit studenten en wetenschappers die vooral Engels, Spaans en Noors spreken.

Economie

De Groenlandse economie leunt voornamelijk op de visvangst, de jacht, de schapenteelt en het toerisme. Men exporteert onder meer walvisproducten en pelzen. Mijnbouwproducten zoals cryoliet, kwarts, mica, lood, zink en ijzererts waren ook belangrijke exportproducten, maar de laatste mijn werd in 1990 gesloten. Onder de ijskap zijn ook diamant en uranium gevonden. Dit is tot dusver niet te ontginnen, maar door de opwarming van de Aarde kan de ontginning hier in de toekomst wel worden begonnen. Ook is er al decennialang een Deens verbod op het delven van uranium, vanwege de mogelijke veiligheidsrisico’s. In oktober 2013 stemde een nipte meerderheid van het Groenlandse parlement voor de opheffing van dit verbod.[6]
Er zijn ook verwachtingen over mogelijke oliewinning, maar exploratieboringen vielen vooralsnog tegen.[7]

Politiek

Groenland kreeg op 1 mei 1979 zelfbestuur van Denemarken middels de lov om Grønlands hjemmestyre. Op 10 januari 2008 kondigde premier Hans Enoksen een referendum aan, waarin een voorstel aan het volk werd voorgelegd voor grotere autonomie met een streven naar volledige onafhankelijkheid. Het referendum vond plaats op 26 november 2008, en de uitkomst luidde dat drie vierde van de bevolking streefde naar een grotere autonomie van Groenland. De lov om Grønlands selvstyre (‘wet op het Groenlandse zelfbestuur’) trad op 21 juni 2009 in werking, waarmee het zelfbestuur flink werd uitgebreid, precies 300 jaar nadat het land door Denemarken werd gekoloniseerd. Deze stap zal uiteindelijk moeten leiden tot volledige onafhankelijkheid.
Als grondwet van Groenland fungeert sinds 1 december 2010 de Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaat (‘wet van het Groenlandse parlement over het Groenlandse parlement en de Groenlandse regering’). Groenland is een parlementaire democratie met algemeen kiesrecht en een 31 zetels tellend parlement (het Inatsisartut). De Premier van Groenland zit de regering (Naalakkersuisut) voor en is meestal lid van de grootste partij in het parlement. De huidige is Kim Kielsen sinds 10 december 2014.
Groenland behoort als land of gebied overzee (LGO) niet tot het grondgebied van de Europese Unie.

Etymologie

Groenland dankt zijn naam aan de Noor Erik de Rode. Volgens de Eiríks saga rauða besloot hij – nadat hij in IJsland vogelvrij verklaard was – op zoek te gaan naar een land ten westen van IJsland, dat eerder gezien was door ene Gunnbjörn. Hij vond het land en noemde het ‘Groenland’ (Oudnoords: ‘Grœnland’), ondanks het feit dat het voor een groot deel door ijs werd bedekt. Volgens de verhalen gaf hij het land deze naam, omdat hij dacht dat het waarschijnlijk wel andere kolonisten zou aantrekken als het een gunstige naam had. Het zuiden van Groenland kan overigens in de zomer daadwerkelijk heel groen zijn, en het is heel waarschijnlijk dat het in de tijd van Erik de Rode zelfs nog groener was dan tegenwoordig.

Filed Under: Groenland

Het weekend van de Groenlandse Kajak

19 april 2016 by Doortje Ponne

 

Er zijn in Nederland ongeveer 25 personen met een Groenlandse Kajak. Paul de Haas, van Dutch Sea Kayakers heeft er zelf ook ééntje. Hij is bereid in 2018 een “Groenlands kajak weekend” te organiseren.

groenlandse kajak

Eskimoteren & Inuit-verhalen

Na een overtocht vanaf Holwerd zal aan de walkant van Ameland worden gedemonstreerd wat er met deze speciale kajaks gedaan kan worden (het zogenaamde “eskimoteren”). ’s Avond zijn er films over de Inuit te zien en zullen er Inuit-verhalen over de kajaks worden verteld.

Groenlandse kajak

Ook zal worden onderzocht of er tijdens de zomer van 2018 een Groenlandse kajak op Ameland kan worden gebouwd. Hiervoor zal contacten gelegd worden met Groenlandse kajak-bezitters in Denemarken om na te gaan in hoeverre zij een bijdrage aan het programma kunnen leveren.

dutchseakayakers

Filed Under: Kajaks

Alvast enkele recepten

18 april 2016 by Doortje Ponne

Hieronder volgt al vast een recept, overgenomen uit de blog van Arctica/Arctic Peoples Alert. Ter introductie de tekst uit een Blog van Arctica:

“Arctic Peoples Alert plaats regelmatig recepten zoals voor rendierrollade of zeehondensoep. De bedoeling van deze recepten is niet om iedereen te stimuleren om nu maar zo veel mogelijk walvis-, zeehonden- of ander wildvlees te eten.

Met deze ‘receptenrubriek’ wil Arctic Peoples Alert enerzijds ons als westerlingen een kijkje in de arctische keuken geven en anderzijds, wellicht wat provocatief, een discussie aanzwengelen over hoe we aankijken tegen de consumptie van wild vlees. Daarbij hebben we het over vlees afkomstig van door inheemse volken gevangen dieren, en niet over de door Canadese of Japanse commerciële jagers en vissers aangeboden producten.

Met de Inuit Circumpolar Conference, het overkoepelend orgaan van alle Inuit-organisaties, delen wij de zorg over het teruglopen van de flora en fauna in de Arctic. De Groenlandse regering heeft maatregelen genomen om de natuur te beschermen. Bij het jagen komt heel wat vakkennis kijken en om jager te worden is een intensieve opleiding vereist.”

Recept 1:  Suaussat – Groenlandse soep

suausat

Ingrediënten

1 kilo vers of gezouten zeehonden- of walvisvlees (kun je vervangen door 2 kilo vers of gezouten vogel- schapen- of varkensvlees)
3 liter water
snufje zout en peper
3 peentjes
2 preitjes of 1 ui
takje selderij
750 gram aardappelen
80 gram grutten of 80 gram rijst

Voorbereiding

Gebruik 1 kilo vlees zonder been of 2 kilo vlees met been. Doe het gewassen vlees in het kokende water. Gezouten vlees moet eerst ontzouten worden in water. Diepgevroren vlees kun je in de pan ontdooien, maar dit vraagt extra kooktijd.

Bereidingswijze

Laat de soep langzaam koken tot het vlees zacht is. Haal af en toe het schuim van de soep en voeg wat zout toe. Als het vlees vers is, nogmaals het schuim eraf halen. Doe de rijst en de groenten in zijn geheel het laatste half uur in de soep. De geschilde aardappelen, in stukjes, de laatste 20 minuten, en de prei, in ringen gesneden, de laatste 8-10 minuten in de soep.
Breng de soep op smaak met peper en zout. Haal de groenten uit de soep en snijd deze in stukjes, serveer dit apart op een bord. Haal het vlees uit de soep en leg dit in zijn geheel op een schaal of snijd het in dobbelsteentjes. Zet brood op tafel en, bij zeehonden- en varkensvlees, mosterd. Van alken (vogel) kan een hele smakelijke soep worden gekookt.

Traditioneel wordt de suaussat met zeehonden- of walvisvlees klaargemaakt en zonder groenten en aardappelen.

Uit: Nerisassiornermik ilitsersuutit kalaallit nunaannut tunngatitat. Kogebog for Grønland. Caia Hansen. 1985.

 

Filed Under: Culinair

Klein Arctisch Kookboek

18 april 2016 by Doortje Ponne

Het klein arctisch kookboek wordt gemaakt door Egbarta Veenhuizen (illustraties), Immy Timmerman en Anne Meinardi.

De indeling van het klein arctisch kookboek zal worden gebaseerd op de verschillende fases van de reis van Hidde Dirks Kat. In feite is deze reis wat eten betreft een zestraps-raket.

  1. Ze vertrokken voor een lange reis en kregen een goed Hollandse vertrekmaaltijd of waarschijnlijk een echt feestmaal.
  2. Ze zaten aan boord (scheepsvoedsel uit die tijd).
  3. Ze leden schipbreuk en zaten op het ijs (honger). Maar ze hadden toen vast ook af en toe of misschien wel heel vaak visioenen van de allerheerlijkste droom maaltijden.
  4. Ze kwamen aan land en vonden daar summier voedsel (bessen enzo).
  5. Ze werden gered door de wilden en kregen Groenlands eten.
  6. Ze verbleven ook een deel van de winter bij Deense Hernhutters en kregen toen weer Europees eten.

Filed Under: Culinair

Theater

18 april 2016 by Doortje Ponne

Hoe kan een egodocument (autobiografisch werk) theater worden?
Hoe wordt het waargebeurde verhaal van Hidde Dirks Kat dramatisch verbeeld?
Een ramp als onderwerp voor theater?
Welke persoon schuilt er achter het dagboek?
Hoe zag zijn intocht op Ameland er uit?
Welke theatermakers maken van Kat een mens?
Wie maakt Katachtige voorstellingen?

Er zijn vele mogelijkheden. Meld je aan als je ideeën hebt.

Filed Under: Theater

Verhalen van de Inuit

18 april 2016 by Doortje Ponne

Op het internet zijn twee websites te vinden die een groot aantal verhalen van de Inuit op Groenland weergeven. Het is de moeite waard om eens enkele verhalen te lezen, evenals de introductie en uitleg van de verzamelaars van deze verhalen. Het betreft de volgende Engelstalige websites “Tales and Traditions of the Eskimo” en “Eskimo Folk-tales”.

Tales and Traditions of the Eskimo

by Henry Rink [1875]
Includes ethnography and folklore of the Inuit.
Zie deze link: http://www.sacred-texts.com/nam/inu/tte/index.htm

Eskimo Folk-tales

collected by Knud Rasmussen, translated and edited by W. Worster [1921]
Tales of the supernatural from the far north
Zie deze link: http://www.sacred-texts.com/nam/inu/eft/index.htm

Toelichting

De volgende toelichting op bovengenoemde sites vind je op  “Sacred text archives” (http://www.sacred-texts.com/index.htm).

“Inuit is the term preferred for speaking of the people commonly known as Eskimo—the word Eskimo being derived from a derogatory term (meaning “eaters of raw flesh”) used by the Algonquin people of North America. The Inuit culture is possibly the most geographically extensive of all traditional lifeways, showing an astonishing homogeneity of language, beliefs, and technologies over more than 5000 miles of coastal territory extending from eastern Siberia to Greenland. Ethnologically, the Inuit are considered to be distinct from the other native inhabitants of the Americas, being more closely related to the Siberian peoples. Shamanism also plays a very large role in Inuit culture, with tales of shape-shifting and super-powerful angakut abounding.”

Filed Under: Verhalen

Verhalen van Walvisvaarders

18 april 2016 by Doortje Ponne

Er zijn veel verhalen van walvisvaarders in omloop. Zowel verhalen van de walvisvaarders van vroeger als verhalen van de walvisvaarders die na de tweede wereldoorlog op de Willem Barendts hebben gevaren. Hieronder een korte omschrijving van het verhaal van Moby Dick en enkele links naar verhalen over walvisvaarders.

Moby Dick

Het bekendste verhaal van walvisvaarders is natuurlijk wel Moby Dick, van de Amerikaanse schrijver Herman Melville. Moby Dick,  een ongewoon grote en agressieve witte potvis, speelt in dit boek een centrale rol.  Deze potvis zou voor de walvisvaarders zoveel rampen hebben veroorzaakt  dat het dier uitgroeide tot een mythe.

De verteller is Ishmael, een leraar die zijn leven in Massachusetts heeft achtergelaten en naar Nantucket gaat om daar over te stappen op het bevlogen bestaan op zee. Hij beschrijft de tocht van de Pequod, een walvisvaarder onder het gezag van de bezeten kapitein Ahab. Ishmael onderneemt de reis met een vriend die hij in de haven van New Bedford heeft ontmoet, de zwaar getatoeëerde harpoenier Queequeg.

Ahab maakt op Ishmael al vanaf het begin een vreemde indruk. Hij is nergens te bekennen als de rest van de bemanning inscheept en tijdens het eerste deel van de reis verlaat hij bijna nooit zijn hut. Wanneer Ahab zichzelf eindelijk vertoont, is Ishmael duidelijk geïntimideerd door zijn uiterlijk. Wat opvalt is dat Ahab een been mist, wat hij heeft vervangen door een kunstbeen gemaakt van potvisbot. Ishmael ontdekt dat Ahab op jacht is naar een specifieke witte potvis, Moby Dick. Deze walvis heeft er ooit voor gezorgd dat Ahab zijn been verloor. Hij is vastbesloten het beest te vinden en laat zich door niets of niemand tegenhouden. Omdat Ahab wel begreep dat de eigenaren van de Pequod walvissen wilden bejagen voor de winst in plaats van voor wraak, heeft Ahab in het geheim zijn eigen crew mee aan boord genomen. Een van hen is de mysterieuze harpoenier Fedallah.

Tijdens de reis ontmoet de Pequod verschillende andere schepen, waarmee de bemanning vaak ervaringen met Moby Dick uitwisselt. Uiteindelijk komt de Pequod de potvis op het spoor en zet de achtervolging in. Drie dagen lang achtervolgt het schip de potvis, die overal waar hij komt vernielingen aanricht. Fedallah komt om bij een mislukte poging Moby Dick te harpoeneren. Starbuck, de eerste stuurman, blijft proberen Ahab om te praten van zijn wraak af te zien, daar het moedwillig volgen van Moby Dick het schip en de bemanning alleen maar schade zal toebrengen. Ahab houdt echter voet bij stuk en gaat persoonlijk in een sloep de zee op om Moby Dick te harpoeneren. Het touw van de harpoen wikkelt zich echter om Ahabs nek en hij wordt door de potvis mee de diepte ingetrokken. Het moederschip zelf wordt door Moby Dick geramd en zinkt in een draaikolk.

Alleen Ishmael overleeft dit voorval.

Enkele links naar verhalen over de walvisvaart

  • http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1706534/2006/02/18/In-het-kielzog-van-de-oude-walvisvaarders-naar-Groenland.dhtml
  • http://onh.nl/nl-NL/verhaal/127/angstaanjagend-avontuur-van-een-walvisvaarder-en-een-ijsbeer
  • http://tijdschriftcul.nl/van-nationale-helden-tot-moordenaars/
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Noordse_Compagnie

Filed Under: Verhalen

Verhalen festival vertelkring Friesland

18 april 2016 by Doortje Ponne

Het verhaal van de Amelander Hidde Dirks Kat leest als één groot avontuur. Op zijn barre tocht maakt hij kennis met de Inuït en verbaast zich telkens weer over hun gastvrijheid en behulpzaamheid. In Expeditie Ameland – A storytelling adventure –  komen vanuit de geschiedenis van Hidde Dirks Kat die vier elementen samen: het avontuur; de ontmoeting met het vreemde; de Inuït en hun cultuur; de bewoners van Ameland en hun verhalen.

In 2018 wordt een weekendfestival neergezet. Frank Belt van de vertelkring Friesland is de initiatiefnemer van dit verhalen festival waarbij ook een aantal Amelanders betrokken zijn.

Frank zegt er dit over:
“De bezoekers van het verhalenfestival gaan op ontdekkingsreis. Ze maken kennis met de Inuït en met de Amelanders van toen en nu en hun verhalen. Ze krijgen de kans zelf op avontuur te gaan in de wereld van het vertellen en van verhalen. Ze ontmoeten mensen en hun verhalen van ver weg en dichtbij en worden door hen uitgedaagd. Vol verhalen uit den vreemde keren ze naar huis terug. Wij hebben er enorm veel zin in dit samen met de Amelanders te gaan organiseren.”

Filed Under: Verhalen

De dichters die aan de poëziebundel meewerken

18 april 2016 by Doortje Ponne

Hieronder de lijst van de dichters die meedoen aan de poëziebundel rond Hidde Dirks Kat. Klik op hun naam en je komt op hun website.

Anne Feddema

Han van der Vegt

Hanneke van Eijken

Hans Dekkers

Annemieke Gerrist

Bartle Laverman

Lucas Hüsgen

Martin Reints

Saskia Stehouwer

Tsead Bruinja

Pim te Bokkel

Peter van Lier

Filed Under: Poëzie

Poëziebundel Hidde Dirks Kat

18 april 2016 by Doortje Ponne

Dichter Peter van Lier uit Marrum heeft het op zich genomen om rond de schipbreuk van Hidde Dirks Kat een poëziebundel samen te stellen. Hieronder enkele passages uit zijn brief naar een twaalftal hedendaagse Nederlandse dichters alsmede de stand van zaken.

Uit de brief van Peter van Lier

Beste collega-dichters,
 

Bevriend fotograaf Dolph Kessler en beeldend kunstenaar Egbarta Veenhuizen zijn van plan rond de 18e eeuwse Hidde Dirks Kat een kunstproject te starten. Aanleiding daarvoor is het dagboek dat hij schreef over zijn reis naar Groenland als commandeur van een walvisvaarder, bijna 200 jaar geleden gepubliceerd. Hij schreef over de lotgevallen van hemzelf en zijn manschappen en de vloot waar ze deel van uitmaakten – de meeste van die schepen vergingen tussen de ijsschotsen. Het dagboek verhaalt over de ontberingen die ze moesten doorstaan op het pakijs en hoe ‘de wilden’ zich uiteindelijk over hen ontfermden, in alle vriendelijkheid.
 

Het kunstproject gaat het Hidde Dirks Kat-jaar 2018 voorbereiden; dan is het namelijk precies 200 jaar geleden dat zijn dagboek gepubliceerd werd. In dit project worden op een groot aantal terreinen deels fictieve en deels reële projecten bedacht. Een daarvan is het maken van een publicatie waarin hedendaagse dichters reageren op een door henzelf gekozen passage uit het dagboek. Egbarta en Dolph hebben mij gevraagd of ik dichters daarvoor zou willen benaderen. Ik doe dat graag omdat het dagboek van Kat uiterst leesbaar en soms ronduit aangrijpend is. Ik denk dat het voor veel dichters aanleiding kan zijn voor een goed gedicht. Mocht je mee willen werken aan deze publicatie, voel je volkomen vrij in de verwerking van het gekozen fragment.
 

De dichters die ik heb uitgenodigd zijn: Anne Feddema, Han van der Vegt, Hanneke van Eijken, Hans Dekkers, Annemieke Gerrist, Bartle Laverman, Lucas Hüsgen, Martin Reints, Saskia Stehouwer, Tsead Bruinja, Pim te Bokkel en Peter van Lier.
 

Het boekje zal in beperkte oplage gemaakt worden en te koop zijn op Ameland en via uitgeverij Mauritsheech .
 
 

 

Stand van zaken

Op moment van schrijven (15 mei 2016) zijn er 10 gedichten binnengekomen. Het ligt in de bedoeling in de loop van de zomer met het samenstellen van de gedichtenbundel en de layout te beginnen. Op dit moment is de planning om de publicatie in de maand september gereed te hebben.

De gedichtenbundel is inmiddels klaar en is op 10 november 2016 gepresenteerd in poëziecentrum Perdu te Amsterdam.

Filed Under: Poëzie

The Music of Greenland

18 april 2016 by Doortje Ponne

(Onderstaande tekst is een bijgewerkte versie van het origineel op “Wikipedia the free encyclopedia”.)

The music of Greenland is a mixture of two primary strands, Inuit and Danish, mixed with influences from the United States and United Kingdom. The biggest record label is ULO from the town of Sisimiut; it was created by Malik Hoegh and Karsten Sommer. ULO releases both Greenlandic rock bands like Sume, pop singers like Rasmus Lyberth, and hip hop music crews like Nuuk Posse as well as Inuit folk music. Elements of modern Greenlandic music have also been used in the music of Kristian Blak, a Danish/Faroese jazz musician.

Julie Berthelsen, Greenlandic-Danish singer, performing in Copenhagen, 2007

Greenland’s musical character has been described as “definitely a rock country, both musically and literally” according to Greenlandic drummer Hans Rosenberg.[2] The Danish Ministry of Foreign Affairs describes all Greenlandic music except the drum dances as influenced by external styles.

Folk music

The Inuit and the Danish peoples of Greenland have both maintained their distinct styles of folk music. Country-wide folk traditions included storytelling, which declined greatly after the introduction of the South Greenland Printing Press in 1857.

Traditional music which has best survived European contact can be found in the east and northeast of the island. It includes sacred drum dances played on an oval drum made of a wooden frame with a bear-bladder on top.[4] Drum dances are the “only truly indigenous music” in Greenland, and are part of a roots revival in modern times. Shamans used drums as part of their religious affairs and sometimes organized singing duels between rivals in which the performer who got the most laughs from the audience won. Inuit drum dances were a declining tradition and in modern Greenland are being replaced by amateur theater groups like Silamiut, who used elements of indigenous music with masks, face painting and other techniques. Piseq are a form of personal song that comment on daily life; these are often handed down from generation to generation. Greenlandic Inuit folk songs are performed to tell stories, play games and tease or charm others.

– inuit music

The Inuit of Greenland share a musical tradition with related peoples across the Canadian territories of the Yukon, Nunavut and the Northwest Territories, as well as the US state of Alaska and part of eastern Russia. Greenlandic Inuit are part of the Eastern Arcticgroup; the Eastern Arctic Inuit of Canada and Alaska are part of the same music area as the Central Arctic Inuit, as opposed to the distinct styles of the Western Inuit.

Greenlandic Inuit music is largely based around singing and drums, the latter being generally reserved for large celebrations and other gatherings. Though there is much folk vocal music, there is no Inuit purely instrumental tradition with no accompaniment by singing or dancing. Greenlandic drums are mostly frame drums made of animal skin stretched over a wooden frame and decorated with decorative and symbolic motifs by the drummer. Aside from drums, whistles, bull-roarers and buzzers are also widespread, and the jaw harp and fiddle are both found, most likely recent imports.

Historical recordings of this music are done since 1905. This traditional Greenlandic music is performed also today.

– drum dances

Greenlandic drum dances are, like the relatives found in Eastern and Central Canada, based around a single dancer who composes songs sung by his family while he dances, usually in a qaggi, a snow-house built just for community events such as the drum dance. The men’s drum dancing skills are evaluated by his endurance in his lengthy performance and the nature of his compositions. Drum dances are an important element of Greenlandic Inuit cultural cohesion, and function as personal expression, pure entertainment and social sanction.

Many drum dances are competitive in nature, featuring two song cousins who humorously sing and dance, while pointing out the flaws in the other. This is generally a light-hearted, convivial event, but is also sometimes used to settle serious duels between warring families or individuals; the jokes are prepared ahead of time and the person who evokes the most laughter from the audience is considered the victor.

– other Inuit folk song traditions

Many Inuit folk games revolve around song as well, including string games, hide-and-seek, juggling and rhymes and riddles. The katajjaq tradition is also well-known; it is a vocal contest between two women, standing facing each other. They sing songs, using throat-singing and imitating animal cries or other sounds. Katajjaq is a game, but is often stopped because both women begin laughing.

In addition to the drum dance and game songs, Greenlandic Inuit have a tradition of piseq (piserk, personal song) songs. These are expressive, spiritual, superstitious or narrative and may be composed for drum dances. Piseq and other vocal traditions aside from song games include a number of styles and tones, which vary depending on the social context of the performance. For example, a soft vocal tone is used both for character illustration in a narrative song and for personal songs in private settings. Many songs use only a few real words, interspersed among numerous vocables, or non-lexical syllables like ai-ya-yainga. Inuit songs are strophic and mostly use six different pitches; textual and melodic motifs are common. A song’s word length and accentuation determines the rhyhm, giving the songs a recitative-like style.

European music

With the arrival of Danes, new instruments and forms of European-derived music became popular like the fiddle, accordion and Christian hymns, while Moravian missionaries introduced violins, brass instruments and a tradition of purely instrumental music. The most influential Moravian importation, however, was the polyphonic choir, which has produced popular modern vocal groups like Mik. Kalattuut (dansemik) is a long-stanting form of Inuit polka, which produced popular songs and virtuosos like accordion player Louis Andreasen. There is also a modern style called vaigat, which is similar to country music.

Classical music

Some composers of European classical music have Greenlandic themes in their music, including Poul Rovsing Olsen and Adrian Vernon Fish whose output includes over fifty works inspired by Greenland, its terrain, icescapes and music. Among his oeuvre are the four Greenland symphonies (numbers 3, 4, 10 and 13). The modern composer Mads Lumholdt (also member of the orchestra Northern Voices, singer in the orchestra Nowhereland and in No Offence, a vocal band) has become well-known, and his work Shaman, which debuted at the 2004-5 Etoiles Polaires Arctic Culture Festival was nominated for the Nordic Council Music Prize for its fusion of traditional Greenlandic music with modern styles and technology. The Nordic describes his work as “seeking to allow the traditional Greenlandic culture to be communicated through contemporary cultural language in such a way that respect for the original culture is preserved on the one hand yet passed on to a broader, contemporary audience on the other hand”.[

Greenland’s national anthem is “Nunarput utoqqarsuanngoravit”, which translates as Our Country, Who’s Become So Old. It has been official since 1916, and was composed by Jonathan Petersen with words by Henrik Lund, both Greenlanders.

Popular music

Greenland was isolated from modern North American and European popular music until well into the mid-20th century. Early popular groups included the pioneering local Nuuk Orleans Jazz Band.

Hip hop

Since 1984, American hip hop has had a major influence, and a hip hop crew, Nuuk Posse, has been one of the most successful groups of recent years.[5] Other Greenlandic hip hop groups/artists have since then released albums. These artists include rappers such as Prussic, Peand-El, and Tomba. Their lyrics are more offensive and provocative than those of Nuuk Posse, criticizing the Greenlandic community for abandoning and neglecting their kids.

Rock

The Greenlandic rock and pop began in earnest in 1973, when ULO released the band Sume’s Sumut; it was purchased by an estimated twenty percent of Greenland’s total population, and singlehandedly kickstarted the local rock scene[by uniquely singing in the Greenlandic language and using elements of traditional drum dances in the music. The singer Rasmus Lyberth did the most to change Greenlandic music by performing for simple entertainment rather than functionality;[3] indeed, he took part in the Danish preselection for the 1979 Eurovision Song Contest, performing in Greenlandic. Other local performers of note includeG-60 and Ole Kristiansen. The 1980s saw Greenland become home to a number of bands inspired by Jamaican reggae and African American funk, like Aalut and Zikaza.  Modern Greenland is home to the annualNipiaa rock festival, held in Aasiaat, and performers like Chilly Friday, throat-singer Sylvia Watt-Cloutier and Karina Moller.

Famous modern rock bands include Kalaat, Siissisoq, Angu Motzfeldt, Pukuut, X-it, Fiassuit, Nanook, Small Time Giants, The Maxies and UltimaCorsa.

Filed Under: Muziek

Muziekfestival 2018

18 april 2016 by Doortje Ponne

Omdat Groenland een halve kolonie van Denemarken is zijn er veel Deense componisten die Groenland als inspiratie bron gebruikt hebben voor mooie klassieke muziek. Er is ook, en daar zou prima aansluiting bij gezocht kunnen worden de Nordic Council Music Prize, een muziek prijs van vijf Noordelijke landen: Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland en IJsland. Dus waarom niet op Ameland een muziek manifestatie die op deze vijf Noordelijke landen gericht is ?

En wat te denken van de muziek van de Groenlanders, de inuit zelf. Wij zien het al voor ons: drum festivals of avonden in de Amelander duinen met veel trommels en wellicht zelfs met een enkele inuit shaman er bij ?

Maar ook de fascinerende geluiden van walvissen bieden natuurlijk de wereld aan mogelijkheden. Stelt U zich eens voor: de dag van de walvis op Ameland. Er worden 100 MP 3 tjes met walvis geluiden verspreid over het eiland en overal waar je komt, in de supermarkt, in de restaurants, in het gemeente huis, ja overal hoor je die geluiden. Heel Ameland is één geluidsorgie van walvissen.
Kortom; wij kunnen ons in 2018 een prachtige muziek week of muziek maand voorstellen met Noordelijke muziek op verschillende locaties op Ameland.

Wie meldt zich aan om dit verder uit te zoeken. De Sollicitatie is open.

Filed Under: Muziek

Boris Bezemer : grote muzikale compositie in 2018

18 april 2016 by Doortje Ponne

Begin November 2016 presenteerde Boris Bezemer een prelude op een muzikale compositie voor een kleine bezetting op basis van het dagboek van Hidde Dirks Kat. Het zal duidelijk zijn dat dit gevolgd moet worden door een volledige compositie. Daarvoor is dan wel budget nodig dat onder meer gezocht zal gaan worden bij het fonds Media kunst en het fonds Podiumkunsten.

skopje2_t

Boris Bezemer heeft er zin in. Hij schrijft ons: “Een muziektheaterstuk rondom HDK is echt een fantastisch idee! Ik ben er erg enthousiast over en het kan fantastisch worden. Een voorstelling van anderhalf uur maken lijkt me ook super, en om dat goed te doen is er budget nodig. Een componist, een scenograaf, een regisseur, muzikanten en iemand die alles bij elkaar organiseert. Dan is er decor waar je het koud van krijgt! (Vanwege al het ijs.) Overweldigende muziek in een meeslepende theaterwereld. Dat is de lange-termijn droom.”

Filed Under: Muziek

Walvisjacht door Inuit

18 april 2016 by Doortje Ponne

Walvisjacht is onderdeel van de traditionele levenswijze van de Inuit. Omdat walvissen met uitsterven worden bedreigt wordt er actie ondernomen om walvisvangst tegen te gaan. Deze video’s tonen realistische beelden van walvisjacht door Inuit.

Inside Whale Hunters

Walvisjacht door Inuit

Filed Under: Walvisjacht

Groenland op YouTube

18 april 2016 by Doortje Ponne

Hieronder vind je enkele interessante YouTube-links over Groenlandse onderwerpen. Wij houden ons aanbevolen voor tips voor andere links.

Over Nuuk

Nuuk is the capital and largest city of Greenland, and the seat of government for the Sermersooq municipality. It has a population of 15,469, making it one of the smallest capital cities in the world by population.

 

Groenlandse eetgewoontes

Groenlandse eetgewoontes door de ogen van een National Geographic fotograaf.

 

Geologie Groenland

Over opwarming van de aarde en terugtrekkende gletsjers.

Filed Under: Groenland

Filmfestival 2018

18 april 2016 by Doortje Ponne

Journalist en Amelander Asing Walthaus heeft het op zich genomen een voorstel te ontwikkelen voor een filmfestival in 2018. Hij is dat al aan het voorbereiden en zegt daar het volgende over:

“Voor het HDK-filmfestival is het natuurlijk onvermijdelijk om ‘Down to the Sea in Ships’ te laten zien, een zwijgende film uit 1922, of op zijn minst fragmenten eruit. Het is een wat vergeten portret van een van de laatste walvisvaardersgemeenschappen in New England, het Noord-Oosten van de Verenigde Staten. Het is weliswaar uit deze eeuw, maar aan de techniek die de vissers gebruiken om een walvis te vangen (ook dat zien we) is niet veel veranderd.

En als we New England zeggen, zeggen we ook Moby Dick, misschien wel het beroemdste boek, bijna een encyclopedie, over de walvisvangst. Het is een paar maal verfilmd, niet lang geleden nog als korte televisieserie, maar de bekendste is vermoedelijk de film uit 1956 met Gregory Peck als de bijna duivelse kapitein Ahab. Het zou vermakelijk zijn om een paar Ahab’s uit verschillende films op een rijtje te zetten en het publiek over hem te laten oordelen.

Het boek is gebaseerd op een waargebeurd incident uit 1820, waar een walvis een vissersboot liet zinken. Ook dat is verfilmd, in 2015, als ‘In the Heart of the Sea’. Hoewel die film geen topper is, mag hij niet ontbreken.

Tegenwoordig wordt er anders tegen walvisvangst aangekeken dan pakweg een eeuw geleden. De omstreden documentaire ‘The Cove’ (2009) neemt er in elk geval een duidelijk standpunt over in: ook die wordt getoond. Natuurlijk moeten we verder op zoek: naar oude beeldfragmenten van Nederlandse walvisvaarders.

En dan hebben we het nog niet eens over de ontberingen in het barre Noorden – overigens niet een thema waar veel films over bestaan.”

Filed Under: Film

Tekeningen B.C. Epker

18 april 2016 by Doortje Ponne

Na de zomer 2016 zal graficus B.C. Epker een begin maken met de verbeelding van de reis van Hidde Kat.

Graficus B.C. Epker is een kunstenaar die graag historische taferelen als uitgangspunt hanteert. Zijn tekeningen met betrekking tot de reis, schipbreuk en redding van Hidde Kat zullen gebundeld worden in een publicatie die in de 2e helft van 2016 zal verschijnen.

Hieronder treft U een enkele tekeningen aan die een indruk geven van het werk van B.C. Epker.

b.c. epker
b.c. epker

b.c. epker
b.c. epker

b.c. epker
b.c. epker

Filed Under: Tekeningen

Egbarta Veenhuizen

18 april 2016 by Doortje Ponne

Hieronder vindt U verschillende tekeningen die Egbarta Veenhuizen (beeldend kunstenaar) speciaal voor het kunstproject Buro HDK2018 maakte (klik op de tekeningen om ze te vergroten).

De oude Hidde Dirks Kat

Dit is de basistekening van Egbarta die op “Kunstmaand Ameland 2015” te was te zien.

 tekening hdk egbarta veenhuizen

 

Egbarta Veenhuizen: De Inuit

Ten behoeve van de opening van Buro HDK2018 maakte Egbarta diverse tekeningen van Groenlandse Inuit en het Inuit-leven. De eerste drie portretten hieronder zijn van walvisvaarders.

Inuit tekening Egbarta veenhuizen
Inuit tekening Egbarta veenhuizen
Inuit tekening Egbarta veenhuizen

Inuit tekening Egbarta veenhuizen
Inuit tekening Egbarta veenhuizen
Inuit tekening Egbarta veenhuizen

Grote tekeningen

In museum Sorgdrager laat Egbarta Veenhuizen in het kleine huisje ook steeds grote tekeningen zien. Vanaf de opening in februari tot eind juni 2016 hingen er de onderstaande drie walvisvaarders uit de 17e eeuw.

 


 

Eind juni 2016 zijn de bovenstaande drie tekeningen vervangen door de grote liggende tekening (360 x 150 cm) die hieronder is afgebeeld. Het betreft een scene waarbij jacht gemaakt wordt op een walvis. Edoch, een nieuwe tijd is in aantocht. Er komt een bootje van Greenpeace dichterbij en ook de vogels voeren actie (zie detail).

(klik op de tekeningen om te vergroten).

_DSC1223 a _resize

_DSC1228 a _resize

detail

 

Filed Under: Tekeningen

Opening Buro HDK2018

18 april 2016 by Doortje Ponne

Filed Under: De Pers

Programma 2016

18 april 2016 by Doortje Ponne

In 2016 hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden:

  • Het maken van deze website
  • Het maken van de project-krant
  • Het maken van de gedichten bundel “op de breuklijn van het ijs” (zie onder poezie)
  • Een prelude op een grote compositie door Boris Bezemer (zie onder muziek)

De gedichten bundel én de prelude zijn op 10 november in het poeziecentrum Perdu in Amsterdam gepresenteerd

Filed Under: Programma & Nieuws

Gegrepen door Hidde Dirks Kat

18 april 2016 by Doortje Ponne

De toespraak  die Dolph Kessler tijdens de opening van HDK2018 hield (met enkele foto’s van de opening).

1. Hoe is dit zo tot stand gekomen ?

Graag wil ik enkele woorden zeggen bij de opening van Buro HDK2018. Joop de Jong heeft al aangegeven hoe dit initiatief zo tot stand gekomen is. Een paar opmerkingen van onze kant ter aanvulling

Allereerst dit was allemaal niet gebeurd als Egbarta en ik vorig jaar niet drie weken door Groenland gereisd hadden; nog vroeg in het seizoen, de maand mei, met nog heel veel sneeuw.
En wij vonden het prachtig. Natuur, ijsbergen en slechts een handjevol mensen. 80.000 inwoners in een land even groot als Europa. Ons hart stond en staat open voor Groenland en zijn bewoners. En dat is natuurlijk een basisvoorwaarde wil je iets met Hidde Dirks Kat gaan doen.

_DSC9357_resize

Tentoonstelling Buro HDK2018

Het tweede punt is dat wij allebei gegrepen zijn door het dagboek van Hidde Dirks Kat. En toen wij zagen dat het dagboek van Hidde Dirks Kat voor het eerst in 1818 gepubliceerd werd, viel het kwartje en besloten wij, twee honderd jaar daarna, het buro HDK 2018 te gaan opzetten en om plannen te maken voor het jaar 2018. Hidde Dirks Kat heeft werkelijk een meeslepend dagboek geschreven met van tijd tot tijd zelfs bijna literaire kwaliteiten en met treffende observaties, over bijvoorbeeld de wilden. Iemand zei onlangs: het verhaal is nog zo fris als een hoentje en dat is het ook.  Maar het is ook de meest vergeten schipbreuk uit de Nederlandse geschiedenis. Zelfs in Friesland is Kat vrijwel niet bekend en ook op Ameland hebben maar weinig mensen zijn dagboek echt gelezen.
Onze stelling is dat Hidde Dirks Kat een plaats bij de eerste 10 verdient op de top 100 van Nederlandse helden en daar gaan wij wat aan doen. Vandaar dit buro, vandaar dit kunstproject.

Wij zijn in die zin eigenlijk een beetje vergelijkbaar met de schoolmeester van het derde district van Friesland. Want het was deze schoolmeester die, dat moet zo rond 1816 geweest zijn, het dagboek van Hidde Dirks Kat ontdekte en daar helemaal enthousiast over werd. Hij was degene die een uitgever heeft gezocht waardoor in 1818 het dagboek gepubliceerd werd. Alleen zijn prachtige voorberigt is al het lezen meer dan waard. Deze schoolmeester was enthousiast, wij zijn enthousiast. Inmiddels zijn wij er overigens achter gekomen dat de schrijver van het voorberigt uit Holwerd kwam. Zijn naam: Marten Martens. Behalve schoolopziener was hij ook doopsgezinde predikant in Holwerd. Nog in 2005, 10 jaar geleden dus, is over hem een boek gemaakt met de fantastische naam: ik heb het grootste doel mijner aardse bestemming bereikt.

2. Ervaringen tot nu toe

Egbarta en ik zijn nu 2 maanden bezig en ik wil in algemene zin een paar ervaringen delen die wij in deze periode hebben opgedaan. Vrijwel iedereen die wij over Buro HDK2018 vertellen is enthousiast en vind het een mooi plan, een mooi idee. Bovendien wil een groot aantal mensen meewerken, hun energie aan dit plan geven, ik kom daar later op terug als ik de meewerkenden ga voorstellen. Maar het is wel een verheugende constatering.  Tot slot merken Egbarta en ik dat het ook een bijzonder, wat je zou kunnen noemen, “explosief” project is. Voor dat je er erg in hebt zit je uren achter de PC te internetten en met mensen te emailen en krijg je het ene idee na het andere. Want er zijn zoveel mogelijkheden om te onderzoeken.

Dat betekent ook dat wij het project enigszins moeten inperken en heldere lijnen moeten hanteren. Wij gaan, zoals wij er nu in staan, langs drie inhoudelijke lijnen werken:

  1. De eerste lijn is de lijn van Groenland / inuit / sneeuw en ijs / people of the North / het noordelijk gevoel / wellicht ook climate change.
  2. De tweede lijn is de lijn van Walvisvaart / avonturen / maar ook het leegvissen van de oceaan / de uitroeiing van een soort.
  3. De derde lijn is die Cape Farewell. Dat is de kaap die Hidde Dirks Kat moest ronden alvorens hij min of meer bewoond gebied kon bereiken. Deze lijn is meer metaforisch en staat voor afscheid nemen, verlies, nostalgie, weemoed, nieuwe kansen, etc, etc..

3. Indeling van het project

Goed dat wat betreft de inleiding, laat ik wat concreter worden. Wat kunt U allemaal verwachten ?

Buro HDK2018

Laat ik beginnen met Buro HDK 2018. Daar zijn wij nu voor aanwezig, Buro HDK2018 gaat vandaag officieel van start hier in het kleine huisje van het museum Sorgdrager. Dit onderdeel is in zekere zin te beschouwen als een installatie. Hier worden de ideeën, plannen, publicaties en kunstwerken ontwikkeld die in het jaar 2018 uitgevoerd zouden kunnen worden. Wij zien Buro HDK2018 als een kunstproject dat zichzelf in de loop van 2016 zal gaan uitvinden en waarin fantasie en realiteit door elkaar heen zullen lopen. Zo wordt het buro bijvoorbeeld “ondersteund” door Doortje Ponne, een verre achternicht van Hidde Dirks Kat. Zij is rechtstreeks vanuit Amerika naar Ameland geemigreerd toen ze hoorde dat dit project van start zou gaan. Zij is steeds aanwezig om belangstellenden te woord te staan. U kunt haar straks zien. Ze is wel wat vrijmoedig en neemt veel eigen initiatief. Momenteel is ze bezig een brief aan koning Willem Alexander te typen of hij het festival wil openen.

_DSC9359 a _resize

Een jonge Hidde Dirks Kat (tekening Egbarta Veenhuizen)

Portretten en Leestafel

Maar er is meer te zien in het bureau. Ik noem twee punten. In het buro is gedurende het jaar 2016 steeds werk te zien dat Egbarta naar aanleiding van Hidde Dirks Kat en zijn reis maakt. Allereerst het grote portret van de oude Hidde Dirks Kat dat ook op kunstmaand Ameland hing. Maar er zijn nu ook drie nieuwe portretten te zien van jonge walvisvaarders, waaronder de Hidde Dirks Kat als stoere walvisvaarder in zijn jonge jaren. En er zullen in de loop van het jaar 2016 nog nieuwe tekeningen bijkomen en gewisseld worden. Er is ook een leestafel met boeken van ”soortgenoten” zoals Willem Barentsz, Captain Cook en Ernest Shackleton. Wij vinden dat Hidde Dirks Kat zich kan meten met deze coryfeen. Vandaar ook dat wij een vierspraak geschreven hebben waarin Hidde Dirks Kat, Willem Barendts, Ernest Shackleton en Captain Cook elkaar in het hiernamaals ontmoeten. Hun gezamenlijke conclussie luidt dat zij een goed en aan elkaar gewaagd kwartet zijn! En dat hun avonturen niet voor elkaar onder doen.

Samenwerking met anderen

Behalve de inrichting van het buro zijn wij ook vele concrete projecten aan het bedenken.  Wij zoeken daarbij samenwerking met collega kunstenaars en andere ideeënleveranciers. En wij zijn blij te constateren dat dat bijzonder goed lukt. Daarom wil ik nu een paar mensen die tot nu toe meedenken aan U voorstellen. Ik doe dat maar in een beetje in willekeurige volgorde. Om te beginnen enkele personen die al voor 2016 iets gedaan hebben of nog gaan doen.

  • Ik wil beginnen met Pieter Jan en Tineke Borsch die ons fantastisch hebben geholpen met de stamboom van Linda Ponne die echt bestaat en een achternicht is van Hidde Dirks Kat. Wij hebben haar een door ons gecreëerde denkbeeldige zusje Doortje gegeven.
  • Peter van Lier, dichter te Marum. Hij heeft het op zich genomen om een gedichten bundel te maken waarin 12 hedendaagse dichters reageren op de reis, schipbreuk en redding van Hidde Dirks Kat. Wij zijn erg ingenomen dat Peter wil meewerken, hij is een landelijk bekende dichter met een groot netwerk aan collega’s. Dus dat wordt een prachtige bundel.
  • Dan hebben wij B.C. Epker, tekenaar en graficus. Ook hij is een bekende kunstenaar met exposities over heel Europa. En ook hij was enthousiast en gaat het dagboek van Hidde Dirks Kat op eigentijdse wijze verbeelden. En ook daar maken wij in 2016 al een publicatie van.
  • Schrijver en journalist Gerrit Jan Zwier zal een essay schrijven over Hidde Dirks Kat waarin hij vergeleken wordt met tijdgenoten en andere avonturiers.
  • Dan zijn er nog een groot aantal andere meewerkenden die al hebben toegezegd om iets te gaan doen. Binnenkort gaan wij met Paul de Haas en Marian Makelaar van de Dutch Sea kajakers praten. Paul heeft nog geen 2 maanden geleden een Groenlandse kajak gekocht. Er zijn in Nederland nog zeker 20 andere mensen met een Groenlandse kajak. Dus dat moet in 2018 een mooi kleinschalig evenement op Ameland kunnen opleveren.  Diezelfde Paul de Haas is ook lid van de vertelkring Friesland. Hij gaat samen met iemand anders van de vertelkring Friesland, een opzet maken voor een verhalenfestival op Ameland in 2018.
  • Dan ……. Asing Walthaus, de meeste van jullie wel bekend, Amelander en redacteur van de Leeuwarder Courant; hij gaat de opzet van een HDK filmfestival uitwerken. Hij is de filmdeskundige bij uitstek en zowel in Friesland als ver daarbuiten bekend.
  • Wij zijn in gesprek met meer culinair onderlegde vrienden en bekenden. Een Groot Arctisch kookboek lijkt ons erg leuk, maar misschien dat wij zelfs in 2016 al een klein arctisch kookboekje gaan maken. Een aantal recepten liggen nu al ter inzage in het buro, waaronder dat van een smakelijke walvis biefstuk.
  • Een ander punt betreft vertalingen. Vanaf het begin vonden wij dat er meer beschikbaar moet zijn van Hidde Dirks Kat dan alleen een oud Nederlandse versie van zijn dagboek. Het is daarom fijn dat wij Steven Sterk van Bornmeer uitgevers enthousiast gemaakt hebben voor het dagboek. Hij is een ambitieuze uitgever die inmiddels in een steeds hoger tempo het ene mooie boek na het andere uitgeeft. En van het dagboek van Hidde Dirks Kat gaat hij een paper back maken.
    Op de rol staat ook een vertaling naar het Engels. Ook daar staat Steven Sterk positief tegenover. Eigenlijk vind ik dat een vertaling een absolute must is. Onze stelling is dat zijn reis vanuit een historische optiek niet alleen voor Nederland van belang is maar ook voor historici elders. Met een Engelse vertaling is de reis, schipbreuk en redding van Hidde Dirks Kat toegankelijk voor de hele wereld, in ieder geval dus ook voor de bewoners van Groenland en allerlei Inuit deskundigen overal ter wereld.
  • Tot zover wat wij al aan het doen zijn. Maar er zijn natuurlijk nog meer mogelijkheden
    Daar hebben wij nu nog zeven maanden de tijd voor. Zelf gaan Egbarta en ik de mogelijkheden voor Beeldende Kunst projecten verkennen. Maar wij kunnen het niet allemaal zelf. Dus ik kom nu bij het onderdeel vacatures. Wij zoeken deskundige en goed ingevoerde mensen die het leuk vinden een thema verder te onderzoeken en uit te werken.

Muziek

Allereerst muziek; dat is natuurlijk niet weg te denken uit welke Hidde Dirks Kat manifestatie dan ook. Een korte verkenning op het internet levert al vele mogelijkheden op. Ik zal er enkele noemen.
Omdat Groenland een halve kolonie van Denemarken is zijn er veel Deense componisten die Groenland als inspiratie bron gebruikt hebben voor mooie klassieke muziek. Er is ook, en daar zou je prima aansluiting bij kunnen zoeken, de Nordic Council Music Prize, een muziek prijs van vijf Noordelijke landen: Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland en IJsland. Ik luister nu de afgelopen weken regelmatig naar deze muziek (lang leve het internet) en dat is een genoegen. Dus waarom niet op Ameland een muziek manifestatie die op deze vijf Noordelijke landen gericht is ?
En wat te denken van de muziek van de Groenlanders, de inuit zelf. Ik zie het al voor mij: drum festivals of avonden in de Amelander duinen met veel trommels en wellicht zelfs met een enkele inuit shaman er bij ?
Maar ook de fascinerende geluiden van walvissen bieden natuurlijk de wereld aan mogelijkheden. Stelt U zich eens voor: de dag van de walvis op Ameland. Er worden 100 MP 3 tjes met walvis geluiden verspreid over het eiland en overal waar je komt, in de supermarkt, in de restaurants, in het gemeente huis, ja overal hoor je die geluiden. Heel Ameland is één geluidsorgie van walvissen. U heeft het zojuist ook al kunnen horen
En eigenlijk moet er natuurlijk ook, en misschien wel op de eerste plaats, een Nederlandse top componist gevonden worden om een fantastisch muziekstuk te maken over de schipbreuk van Hidde Dirks Kat. Krakend ijs, schotsen die tegen elkaar aan beuken, boten die in de zee verdwijnen, hulpgeroep van drenkelingen; als ik componist zou zijn zou ik dat een geweldige muzikale uitdaging vinden.

Kortom; wij kunnen ons in 2018 een prachtige muziek week of muziek maand voorstellen met Noordelijke muziek op verschillende locaties op Ameland. Wie meldt zich aan om dit verder uit te zoeken. De Sollicitatie is open.

Theater

Wat voor muziek geldt geldt natuurlijk ook vele andere thema’s. Ik noem er nog twee: theater, een onderwerp waar Egbarta en ik al helemaal geen verstand van hebben. En dat zelfde geldt voor social media, d.wz. website en facebook. Ook voor deze thema’s is de sollicitatie ronde open. Er worden mensen met ideeën gezocht, die een zekere deskundigheid hebben en min of meer los te vertrouwen zijn.

Afsluiting

Goed; ik ga afsluiten met de vraag: Wat gaat dit nu allemaal opleveren ? Joop de Jong heeft daar ook al wat over gezegd. Egbarta en ik kunnen het buro tot aan de start van de nieuwe kunstmaand Ameland eind oktober gebruiken. Wij hopen tegen die tijd een aanvalsplan beschikbaar te hebben, bestaande uit kleine en grote, volstrekt onhaalbare en waarschijnlijk ook een paar realistische ideeen en projecten. Onze betrokkenheid houdt in principe daarna op. Wij willen ook weer andere dingen gaan doen. Misschien dat Egbarta en ik enkele projecten zelf doorzetten, maar de over all organisatie van het Hidde Dirks Kat jaar zal dan door anderen overgenomen moeten worden en ingepast moeten worden in Culturele Hoofdstad activiteiten. Er zal een artistiek leider moeten worden aangetrokken, een echte begroting gemaakt en alles gedaan moeten worden wat nodig is om iets feitelijk te organiseren.Kortom; wij dragen het dan in principe over aan de Amelander Gemeenschap en hopen er het beste van.

Wel, laat ik eindigen. Wij willen het buro gaan openen. Daar hebben wij over nagedacht en volgens ons is er slechts één persoon die ons daarbij kan helpen en dat is Cor Gransbergen, die walvisvaarder geweest is op de Willem Barendts. Alle Amelanders zullen hem kennen, maar toch een enkele opmerking.

Kijk; er waren in de 18e eeuw vele walvisvaarders, Ameland is er rijk door geworden, maar er was slechts één walvisvaarder die ook nog een prachtig verhaal kon vertellen en dat was Hidde Dirks Kat.
En zo is het ook in de 20 ste eeuw: vele walvisvaarders hebben op de Willem Barendts gevaren, maar er was er slechts één, althans zeker hier op Ameland, die ook nog een verhaal kan vertellen en dat is Cor Gransbergen. Eigenlijk is in onze optiek Cor Gransbergen de 20 ste eeuwse opvolger van Hidde Dirks Kat.

_DSC9384 a _resize

Oud walvisvaarder Cor Gransbergen opent Buro HDK2018

Daarom vinden wij het heel fijn dat Cor Gransbergen zijn medewerking heeft toegezegd. In overleg met Cor Gransbergen gaan wij het ceremoniële gedeelte splitsen in twee componenten.

  1. De formele opening van het buro.
  2. Een persoonlijk toespraakje van Cor Gransbergen, uitmondend in ook een persoonlijke handeling.

Maar eerst het buro; bij deze geef ik U graag de allereerste HDK2018 pet.

En zodra U deze heeft opgezet is het buro geopend.

Filed Under: Over het Project

Hertaling van het dagboek

18 april 2016 by Doortje Ponne

Het dagboek zoals het nu te koop is in het museum Sorgdrager is uitsluitend op Ameland te koop. Een modernere uitgave die in heel Nederland te koop is verdient aanbeveling. Het buro Hidde Kat 2018 is daarom in overleg met Steven Sterk van uitgever Bornmeer om een herpublicatie op de markt te gaan brengen. De hertaling is inmiddels ter hand genomen door Jantine van der Knaap. Naast een hertaling naar het Nederlands is ook een Engelse vertaling in onderzoek.

Filed Under: Dagboek Hidde Dirks Kat

Over de uitgever

18 april 2016 by Doortje Ponne

De initiatief nemers van dit project, Egbarta Veenhuizen en Dolph Kessler, zijn beiden gegrepen zijn door het dagboek van Hidde Kat.  Toen zij opmerkten dat het dagboek van Hidde Kat voor het eerst in 1818 gepubliceerd werd, viel het kwartje en besloten zij, tweehonderd jaar daarna, het buro HDK 2018 te gaan opzetten en om plannen te maken om van het jaar 2018 een echt Hidde Kat festival te maken.

Zij zijn in die zin eigenlijk een beetje vergelijkbaar met de schoolmeester van het derde district van Friesland.  Want het was deze schoolmeester die, dat moet zo rond 1816 geweest zijn, het dagboek van Hidde Kat ontdekte en daar helemaal enthousiast over werd. Hij was degene die een uitgever heeft gezocht waardoor in 1818 het dagboek gepubliceerd werd. Alleen zijn prachtige voorberigt is al het lezen meer dan waard.

martens

Inmiddels is de identiteit van de schrijver van het voorberigt achterhaald. Hij kwam uit Holwerd. Zijn naam: Marten Martens. Behalve schoolopziener was hij ook doopsgezinde predikant in Holwerd. Nog in 2005, 10 jaar geleden dus, is over hem een boek gemaakt met de fantastische naam: “ik heb het groote doel mijner Aardsche bestemming bereikt“.

Filed Under: Dagboek Hidde Dirks Kat

Plannen van Buro HDK2018 voor het jaar 2018

18 april 2016 by Doortje Ponne

De plannen voor 2018 zijn nog niet concreet ingevuld. In de HDK2018 krant, en op deze website, zijn een aantal projecten opgenomen. Realisatie kan plaats vinden als het HDK-project wordt overgenomen door de Amelander gemeenschap. In de HDK2018 krant staat daarover het volgende:

krant-1

Krantenknipsel HDK20128 krant

“De verdere uitwerking van het Hidde Dirks Kat 2018 jaar kan op verschillende ambitie niveaus plaatsvinden. In alle gevallen zal de coordinerende en inititierende rol van de initiatiefnemers overgenomen moeten worden en is het daarom wenselijk dat er een betaalde projectleider / festivaldirecteur wordt aangesteld voor in ieder geval twee dagen per week.

Dolph Kessler daarover: Je zou onderscheid kunnen maken in “HDK2018 Small”, “HDK2018 Medium” of “HDK2018 Large”. In de meest eenvoudige vorm wordt er in 2018 een bescheiden Hidde Dirks Kat jaar gevierd. In deze variant schat ik het benodigde budget in op 40.000 – 60.000 euro. Daarvoor zou je bijvoorbeeld het Verhalenfestival, het Filmfestival en nog wat van dat soort evenementen kunnen organiseren. Verder moet je dan natuurlijk de bestaande culturele infrastructuur optimaal benutten en dat betekent dat de Amelander Musea en Kunstmaand Ameland hierop moeten inspelen.

Maar als je het echt goed wilt doen en deze kansen voor Ameland helemaal wilt benutten moet Ameland natuurlijk voor een HDK2018 Large Festival gaan. De inzet is dán van het Hidde Dirks Kat 2018 jaar een twee of drie jaarlijks terugkerend evenement te maken met een landelijke en deels internationale uitstraling. Samenwerking zou je moeten zoeken met cultuurmakers uit Denemarken, Groenland en andere Noordelijke landen. Er vindt een muziek- of theater festival plaats waarbij (inter)nationale artiesten optreden. Ook de Beeldende Kunst in de openbare ruimte krijgt alle aandacht. Ameland profileert zich als de Nederlandse brug naar het Noorden van Europa en als de plek waar het “Noordelijk gevoel” volledig tot zijn recht komt. Het benodigde budget is meerdere tonnen. Professionele staf is noodzakelijk.

Wij vermoeden dat dit laatste perspectief voor Ameland op dit moment niet haalbaar is, dus wij zouden al heel blij zijn als er een HDK2018 Medium jaar tot stand zal komen zodat je iets meer kan doen dan het meest noodzakelijke en het voor de hand liggende. Dus dat je met een budget van bijvoorbeeld 150.000 a 200.000 euro kan gaan werken. Afin, wij zijn benieuwd. Wij hebben ons best gedaan. Hopelijk hebben wij het zaadje geplant en gaat het groeien.

Egbarta vult aan: “De Amelanders zullen het vooral met elkaar moeten doen. Er zijn genoeg mensen van buiten het eiland die dan graag meedoen en/of zelf wat bedenken. Zowel amateurs als professionals. Echt; er liggen geweldige kansen voor Ameland. Wij positioneren het avontuur van Hidde Dirks Kat graag als “de meest vergeten schipbreuk uit de vaderlandse geschiedenis”. Een klein beetje marketing moet er nu eenmaal aan te pas komen. Hidde Dirks Kat staat gewoon echt ergens voor. De kansen liggen voor het oprapen. Straks weet heel Nederland wie Hidde Dirks Kat was en waar zijn avontuur in laatste instantie over ging. En dat je er voor naar Ameland moet komen. “

Filed Under: Programma & Nieuws

Wie zijn wij?

18 april 2016 by Doortje Ponne

Over Egbarta Veenhuizen

Egbarta Veenhuizen (Oostzaan, 1953) woont in Oentsjerk en heeft haar opleiding gevolgd aan ABK Minerva in Groningen. Naast beeldend kunstenaar heeft zij ook decennia lang gewerkt als beeldend- en dramatherapeute in de psychiatrie. Haar meest recente werk is vooral geïnspireerd door reizen naar Arctische gebieden: Alaska (2009), IJsland (2012) en Groenland (2015). Zij reisde in 2006 naar Antartica. Arctis is het gebied rond de noordpool van de Aarde. Het gebied staat ook bekend als het land van de middernachtzon, aangezien de Arctis voor een groot deel binnen de noordpoolcirkel ligt. De naam Arctis is een verwijzing naar de sterrenbeelden Grote Beer en Kleine Beer (Arctos is Grieks voor Beer) die zich in de buurt van de noordelijke hemelpool bevinden.

Zij maakt tekeningen en ‘objecten’ over het arctische landschap, tastbare artefacten uit het verleden en expedities van ontdekkingsreizigers.Verhalen zijn vaak een aanleiding om een tekening te maken, zoals de walvisvaarders die hier nu te zien zijn in het kleine huisje van museum Sorgdrager. Zeelieden zijn vrijwel altijd mannen maar welke vrouwen gingen (en gaan nu nog) op reis naar onbekende en gevaarlijke gebieden en waarom? Dat lijkt haar een interessant thema om een serie nieuwe tekeningen over te maken.

Over  Dolph Kessler

Dolph Kessler (Amsterdam 1950) is sinds 2006 documentair fotograaf. Na een carrière als stedenbouwkundige, planoloog en wethouder van Leeuwarden heeft hij van 2003 – 2006 de Fotoacademie in Amsterdam gevolgd. Hij publiceert regelmatig foto’s in tijdschriften en kranten. Naast het vastleggen van de ‘condition humaine’ (de moderne mens in zijn sociale en culturele hedendaagse context), fotografeert hij landschappen en is gefascineerd door de betekenis die aan landschap en natuur wordt gegeven.

De afgelopen 8 jaar werkte aan drie lange termijn projecten. In 2009 verscheen zijn fotoboek Art Fairs. Met een selectie van de foto’s uit dit boek won hij een eerste prijs bij de Zilveren Camera 2009 (categorie Kunst en Cultuur). Het fotoboek de Noordzee rond gaat over de Noordzee kust van Europa en was te zien op het foto festival Naarden. Het fotoboek, Lviv, stad van paradoxen is zijn laatste lange termijn project over een stad in West Oekraine (2014). In 2015 reisde hij samen met Egbarta Veenhuizen naar Groenland en raakte gefascineerd door dit prachtige land.

Filed Under: Over het Project

2. Kennismaking met Doortje Ponne

4 april 2016 by Doortje Ponne

2. Kennismaking met Doortje Ponne

hfdst-2

 

Egbarta en Dolph maken zich zorgen over de verre nicht van HDK die ze uit de Verenigde Staten hebben laten overkomen. Een eigenzinnige tante die Doortje Ponne. Het kunstenaarsduo heeft haar aangetrokken als curator van het kunstproject Buro HDK 2018. In de maanden tot aan de volgende Kunstmaand op Ameland, in november, is ze te vinden in een ruimte in Museum Sorgdrager (‘het kleine huis’). Ze houdt er kantoor om diverse onderdelen van een kunstproject rond de vermaarde walvisvaarder Hidde Dirks Kat tot uitvoering te brengen.
 

De onderwerpen liggen voor het oprapen: de expeditie met de brik Juffvrouw Klara naar Groenland, de liefdevolle redding van de commandeur en zijn medeschipbreukelingen van de ijsschotsen in de Noordelijke Atlantische oceaan door de Inuit-bevolking (de ‘ongedoopte wilden’), de overwintering en de behouden terugkeer naar zijn geliefde waddeneiland Ameland. Ze mag er invulling aan geven met muziek, poëzie, beeldende kunst en wat ze nog meer weet te bedenken. Al die kunstzinnige bijdragen zullen Kat losmaken van het geschiedenisboek en tot leven brengen.
 

Met vlagvertoon en behoorlijk wat aandacht in de media is op vrijdag 19 februari de feestelijke aftrap gegeven en ging het kunstproject op het eiland van start. Doortje nam haar intrek in een pension en is sindsdien dagelijks te vinden in de kleine kunstruimte in het museum.

Maar kort daarna wordt het stil. Heel stil. ‘We horen zo weinig van Doortje’, klagen E&D. ‘Geen mailtjes, appjes of telefoon, helemaal niks. Als we bellen, neemt ze niet op. En je snapt dat de klok wél doortikt.’ Dat was wat Dolph aan de telefoon uitlegde toen hij mij belde om zijn zorgen te delen. Hij polste voorzichtig hoe ik tegen de situatie aankijk. ‘Kun jij niet eens naar Ameland gaan en uitzoeken water aan de hand is? Jij bent goed in coachen en zo. Als jíj met haar praat, laat ze misschien horen wat haar dwarszit en kun je haar wellicht op weg helpen.’

Ik laat me overhalen en neem de zaterdag daarop de ochtendboot naar Ameland. Daarna komt er een briefwisseling tussen ons op gang. Mijn eerste brief staat hieronder afgedrukt. Ik hoop op een spoedig antwoord.
 
 

Leeuwarden, 24 mei 2016

 

Geachte mevrouw Ponne, beste Doortje,
 

De afvaart van veerboot van half zeven van Ameland naar Holwerd heb ik zaterdagavond nog net kunnen halen. De bus was verlaat en het duurde een eeuwigheid voordat iedereen met alle koffers en rugzakken op zijn plaats zat. Je weet hoe dat gaat. De veerpont bleef gelukkig wachten. Aan boord had ik een tafeltje voor mij alleen en dus alle tijd om wat aantekeningen voor deze brief te maken.

Ik kijk terug op een heel plezierige kennismaking met jou. Als je het mij vraagt ben je heel goed bezig met het Hidde Dirks Kat-project. Binnenkort zie ik Egbarta en Dolph voor iets anders en dan zal ik het zeker met ze over je hebben en hoe het je vergaat op Ameland.

Wat me bij is gebleven aan ons gesprek, is dat het net lijkt alsof ik je al heel lang ken. Dat heb je soms met mensen: dat kennismaken net een voortzetting lijkt van een eerdere ontmoeting.

Vind je het raar als ik zeg dat ik met aandacht naar je handen heb gekeken? Ik zal je uitleggen waarom.

Ik ben behoorlijk besmet geraakt door de bevlogen verhalen van E&D over Hidde Kat. Daardoor ben ik aan het lezen geslagen over de commandeur en over de walvisvaart. Ik verslind alles waar ik maar de hand op kan leggen. Dat krijg je door dat reisverslag van de overwintering op Groenland. Dolph had ik er al eens een enthousiast verhaal over horen vertellen.

Toen ben ik het zelf gaan lezen en dan ben je gelijk verkocht. Vooral als het gaat over de overwintering en het verblijf bij de wilden. Daar loopt het verhaal als een trein, je leest het in één ruk uit. Het is bijna niet voor te stellen dat het over iets gaat van tweehonderd jaar geleden. De schrijfstijl is uiteraard een beetje gedateerd. Maar het wordt zo fris verteld, dat het lijkt alsof het gisteren is gebeurd en dat je erbij was.

Maar nu over die handen. Weet je waar je een echte Kat aan kunt herkennen? Jij denkt vast: aan het gewicht – met de buikomvang van Hidde Dirks in het achterhoofd. Nee, het gaat om een heel ander kenmerk. In een Leeuwarder Courant van jaren geleden (handig hè, allemaal digitaal op internet te vinden) las ik dat ene Jan Kat (van Nes op Ameland) wist te vertellen dat alle Katten ‘korte vingers’ hebben….

Dat Katten-DNA is niet tot in jouw generatie doorgedrongen: jouw vingers zijn prachtig lang.

Is dat fenomeen van de handen bij jullie thuis, aan de andere kant van de oceaan, wel eens ter sprake gekomen? Hadden jullie het vaak over de verre oom van het van tweehonderd jaar geleden? Ik ben benieuwd naar jullie gesprekken over hem en naar verhalen over HDK die nog niet op internet zijn verschenen.

Dat kunstproject lijkt me een hele klus. Het idee is in de hoofdjes van E&D zo geboren, maar daarna komt het op stug en hard werken aan. ‘Eerst moet er iets gebeuren, voor er wat gebeurt” – was dat niet een uitspraak van Cruijff?

Het lijkt me niet makkelijk op al die kunstenaars op één lijn te krijgen. Stuk voor stuk eigenwijs en de een weet het nog beter dan de ander. Maar volgens mij had je bij de Obama-campagne met minstens zulke lastige mensen te doen. YES WE CAN is toch ook jouw lijfspreuk? En je mag met trots terugzien op de fantastische resultaten die Mr. President mede dankzij jou heeft geboekt.

Van het HDK-project ga je net zo’n succes maken, daar ben ik van overtuigd. Ik weet zeker dat als het achter de rug is – als de slingers zijn opgeborgen en de confetti is opgeveegd – jij kunt terugzien op geweldige resultaten van dit project.

Ik steun je helemaal in je aanpak om de druk op de dichters zachtjesaan wat op te voeren. Wil jij op tijd een bundeltje met arctische gedichten kunnen uitbrengen, dan moeten de heren wel op tijd materiaal inleveren. En dat komt er niet door inspiratie in de kroeg op te doen of eindeloos blokjes om te lopen. Jaag ze maar naar hun koude zolderkamertjes. Dan kunnen ze op de achterkant van hun potlood kluiven en naar het plafond staren, net zo lang tot er iets fraais uit hun brein naar het papier vloeit.

By the way, aan het eind van de middag liet in ons gesprek je iets vallen over “oude spullen”. Je hebt iets in het kleine huis gevonden waar je het nog met mij over wilt hebben? Jammer dat ik zoveel haast had om de boot te halen. Je keek een beetje bezorgd toen je het ter sprake bracht. Wil je me er meer over vertellen? Schrijf me maar, dan kan ik misschien met je meedenken; samen vinden we vast een oplossing. Tot gauw, ik wacht je brief af.
 

Hartelijke groet,
 

Jan de Waard
 
 

Vorige hoofdstuk    Volgende hoofdstuk

Filed Under: Het geheime leven

Over Buro HDK2018

1 april 2016 by Doortje Ponne

Buro HDK2018 is een open Amelander kunstproject rondom Hidde Dirks Kat. Deze Amelander walvisvaarder en robbenjager  leed in 1777 schipbreuk op Groenland. Hij werd gered door de “wilden”. Over zijn reis, schipbreuk en redding schreef hij het dagboek “Eener reize ter Walvisch- en Robbenvangst gedaan in de jaren 1777 en 1778”. Dit dagboek werd in 1818 uitgegeven en leest ook nu nog als een trein. Het is een spannend verhaal met treffende observaties. De avonturen van Hidde Dirks Kat kunnen zonder meer wedijveren met de epische belevenissen van ”soortgenoten” als Willem Barentsz, Captain Cook en Ernest Shackleton.

amelander kunstproject
Hidde Dirks Kat
doortje ponne hdk2018
Doortje Ponne

Buro HDK2018: een Amelander kunstproject

In 2018 is het tweehonderd jaar geleden dat het dagboek van Hidde Dirks Kat verscheen. Dit leek een mooi en alleszins gerechtvaardigd moment om van 2018 een Hidde Dirks Kat jaar te maken. Het kunstproject Buro HDK 2018 speelt hier op in én speelt met deze gedachte. Buro HDK2018 is een initiatief van Egbarta Veenhuizen en Dolph Kessler. Egbarta is beeldend kunstenaar. Ze maakte ter gelegenheid van “Kunstmaand Ameland 2015” een groot portret van de oude Hidde Dirks Kat en een serie tekeningen van Groenlandse Inuit. Dolph Kessler is fotograaf en initiator van kunstprojecten. Beiden zijn door de directie van de Amelander Musea uitgenodigd om in  2016 het kleine huisje bij “Cultuurhistorisch Museum Sorgdrager” te gebruiken. In dit huisje, een voormalige commandeurswoning, hebben zij Buro HDK2018 gevestigd.

Het kunstproject HDK2018 kent drie invalshoeken die in 2016 verder worden uitgewerkt:

  1. Inrichten van Buro HDK2018;
  2. Voorbereiding van het Hidde Dirks Kat jaar 2018;
  3. Uitvoeren van enkele pilotprojecten.

Zie voor meer achtergrondinformatie over HDK2018: Vergeten held (kopie van het artikel van Gitte Brugman in de Leeuwarder Courant d.d. 22 februari 2016).

Inrichten van Buro HDK2018

In de voormalige commandeurswoning bij museum Sorgdrager in Hollum, wordt ‘het buro’ ingericht dat het Hidde Dirks Kat jaar 2018 gaat voorbereiden. Buro HDK2018 is in zekere zin te beschouwen als een installatie. Het buro ontwikkelt ideeën, plannen, publicaties en kunstwerken die in het jaar 2018 uitgevoerd zouden kunnen worden. Een beperkt aantal voorstellen wordt al in 2016 gerealiseerd. Buro HDK2018 is een Amelander kunstproject dat zichzelf in de loop van 2016 zal uitvinden. Fantasie en realiteit zullen daarbij door elkaar gaan lopen.  Zo wordt het buro “ondersteund” door Doortje Ponne, de verre achternicht van Hidde Dirks Kat. Toen zij hoorde dat dit project van start zou gaan is ze rechtstreeks vanuit Amerika naar Ameland geëmigreerd. Nu is ze aanwezig om belangstellenden te woord te staan. Ze is wat aan de vrijmoedige kant en neemt veel eigen initiatief. Geheel uit eigener beweging schreef zij namens het buro een brief aan koning Willem Alexander waarin ze hem vraagt het “festival HDK2018” te openen.

Buro HDK2018 is een ”installatie in progress”. In het buro is gedurende  2016 een wisseltentoonstelling te zien met werk van Egbarta in relatie tot Hidde Dirks Kat, waaronder een portret van hem als jonge, stoere walvisvaarder. Ook foto- en videopresentaties over Groenland, een uitlegtafel met de correspondentie met het buro (vrij om in te zien) en boeken van Willem Barentsz, Captain Cook en Ernest Shackleton. Een ideeënbus nodigt bezoekers uit om zelf aan dit kunstproject bij te dragen (klik hier voor de digitale versie van deze  ideeënbus ). T-shirts van Hidde Dirks Kat zijn in het museum te koop.

Voorbereiding van het Hidde Dirks Kat jaar 2018

Vanuit het buro worden voor het jaar 2018, op allerlei terreinen,  projecten bedacht en ontwikkeld. Gedacht wordt aan  beeldende kunst, verhalenfestival, poëzie, muziek, theater, culinaire activiteiten en nog veel meer. Er wordt nauwe samenwerking gezocht met met collega kunstenaars en andere ideeënleveranciers. In die zin is het project niet alleen een installatie maar ook een vorm van “community art”. Samenwerking met Groenlandse kunstenaars is een aandachtspunt.

Uitvoeren van enkele pilotprojecten

Naast het ontwikkelen van ideeën en plannen voor het jaar 2018 zullen een aantal projecten reeds in 2016 als pilot uitgevoerd worden. In de zomer en het najaar van 2016 verschijnen er een drietal publicaties.

  • Er verschijnt een poëzie-bundel waarin 12 hedendaagse dichters reageren op de reis, schipbreuk en redding van Hidde Dirks Kat. Redacteur is Peter van Lier, dichter te Marrum.
  • Er verschijnt een boek met tekeningen van tekenaar en graficus B.C. Epker die het dagboek van Hidde Kat op eigentijdse wijze zal verbeelden.
  • Er wordt door schrijver en journalist Gerrit Jan Zwier een essay geschreven over Hidde Dirks Kat waarin hij vergeleken wordt met tijdgenoten en andere avonturiers.

Ook andere activiteiten behoren als pilots voor 2016 tot de mogelijkheden. Zo wordt geprobeerd om in samenwerking met Amelandse restauranthouders een Arctisch menu te serveren.

 

Filed Under: Over het Project

Ideeënbus Buro HDK2018

31 maart 2016 by Doortje Ponne

HDK2018 is een open kunstplatform rondom het dagboek van Hidde Dirks Kat. Wil je bijdragen met dans, muziek, beeldende kunst, theater, poëzie, film, verhalen of anders? Vul dan onderstaand formulier in.

Het verwerken van nieuwe ideeën kost tijd. We proberen zo snel mogelijk doch uiterlijk binnen 2 weken op je bericht te reageren. Je kunt ook rechtstreeks mailen naar dolphkessler@planet.nl of egbarta@planet.nl.

Met vriendelijke groet,

Doortje Ponne

pasfoto doortje
(secretariaat buro HDK2018)

Ideeënbus Buro HDK2018

    Naam*

    Email*

    Telefoon*

    Rubriek

    Het Idee:

    Filed Under: Contact Ideeënbus Reacties

    • 1
    • 2
    • Next Page »

    Website van Buro HDK2018· Hidde Dirks Kat · Walvisvaarder · Ameland 2016

    [Dick Bouwt Websites]